Shillong, Nohprah 13: Ka jingwadbniah ba thymmai na Meghalaya kala shem ba katto katne ki jingthung kiba ju pyndon kam ha ki jhlur khleh, shatni bad ki dawai shna hi ha iing ki lah ban shim ia ka bynta kaba khraw ban pynduna ia ka Blood Pressure-kaba pynduna ia ka jinglut jingsep, bad ki jingbam kiba lah ban iakhun ia ka Hypertension, kawei na ki daw ba hakhmat eh halor ka jingiohpang Cardiovascular ha ka pyrthei.
Kane ka jingwadbniah ba la leh da ka kong Rebecca Marwein, Matsram Ch Marak bad Lakhon Kma jong ka Department of Biochemistry, North-Eastern Hill University (NEHU), Shillong, kala shem kat kum ka jingstad saian ba ki jingthung tynrai kiba la bam da ki trai ri trai muluk ha kylleng ka Jylla Meghalaya ki don ia kita ki bynta kiba kyrshan ia ka koit ka khiah jong ka snam bad ia ka Blood Pressure. Ia kine ki jinglap la pynmih ha ki jingthoh ne Journal jong ka NEHU.
Ka Hypertension ka iai long ka nonglam lynti ba hakhmat eh ia ka jingiap ba lah ban iada ha ka pyrthei baroh kawei, khamtam ba ka jingdon ki nongpang Cardiovascular kala kiew bha ha India ha kine ki 30 snem kiba la dep. Katba ha Meghalaya ki jingtip kiba la iohlum la pynpaw ba kiba ioh ia ka jingpang kidei tang kito kiba la heh ha ka rta. Watla ki dawai katkum kane ka juk kaba mynta ki Antihypertensive Drugs kidei kiba treikam bha, ki nongwad bniah kila shem ba ka jingpyndonkam baroh shirta kan long kaba remdor bha bad kadei ruh kaba iasoh bad ka jinglah ban ktah ruh hadien habud, kaba la pynlong kongsan ia ka rukom bam bad ia ki lad ban shim jingiada.
Kane ka jingwadbniah ka NEHU kadei kaba la pynleit jingmut ha kiba bun tylli ki jingthung bad ki jhur ki jhep kiba lah ban ioh na ki iew ki hat bad ha ki kper bad ia kaba la shu bam beit kumto ia ki, da kaba shu shet malu mala.
Napdeng kine ki jhur kiba kongsan kiba la ithuh u dei u Houttuynia Cordata (Jamyrdoh), u jhur uba riewspah bha ha ka jingdon ia ki bor ban pyniap ia ki khniang, uba pynkhlain ha kaban don ia ki Nitric Oxide bad iarap ha kaban pynsting ne pynaram ia ki thied snam bad Centella Asiatica (Bat-Khliang Syiar), kiba ju bam ha satlak ka pyrthei ia kaba la tip ba kidei kiba iarap bha ia ka rukom treikam jongki klongsnam.
Ka jingpule kala shem ruh ba ka jingbam ia u Rynsun, Piat bad Jyllang, kiba don ia ka Sulphur bad Flavonoid ki ai jingmyntoi bha ia u klongsnam bad ki pynduna ia ka Arterial Stiffness. Ki jhur kum u Sohsaw, Sohbaingon bad Soh-ngang-heh, la shem ba kidei kiba pynbiang ia ka Potassium, Lycopene bad Antioxidants kiba don bynta bad ka jingtehlakam ia ka Blood Pressure.
Uwei u jhur uba long kongsan bha udei u Clerodendrum Colebrookianum ne Sla Jarem, uba la pyndonkam tynrai bha da ki jaidbynriew Khasi bad Jaintia ban tem ia ka Hypertension. U Sesamum Indicum ne Nei-iong, uba la pyndonkam bha ha ka shet ka tiew, u dei uba don ia ka Lignans, Sesamin kiba iarap ha kaban pyrkhing ia ka Cholesterol bad Blood Pressure.
Kawei na ki jinglap ha kane ka jingwad bniah, ka dei ka rukom long jongki jingbam, ka jingiadei hapdeng ki bynta jong ki jhur haba bam ryngkat lang ia ki. Ki don bun ki bynta jong ki jingiakhleh lang ha ki jingshet tynrai hapoh
Meghalaya kum u sohsaw bad u Jamyrdoh, u Soh Ngang Heh bad u nei uba la sdieh, u Gotu Kola bad u Piat bad u Sla Jarem bad u rynsun, kidei kiba la shem ba ki kyntiew ia ka jingtreikam kham bha jong ki Phytochemical kiba kongsan.
Ka jingkhmih bniah kala batai ruh ba ka Sesame Oil ka iarap ha kaban tan ia ka khlein, katba ka Flavonoids kum ka Quercetin ne ka um na u Piat ka lah ban pynbun ia ka jingtreikam jong ka Triterpenoid kiba don ha u Gotu Kola. Kine ki jingiadei ki lah ban pynbun ia ki bynta jongka Antihypertensive haba ianujor bad ka jingbam shimet ia ki jhur ki jhep.
Kine ki jinglap kala pynlong ia ki jingphaikhmat ki saïantis ha ka jingbam tynrai jong ki jaidbynriew kiba la suhthied bad ka kolshor bad kiba kot bor ban iakhun ia ki jingpang ki bym lah ban saphriang ne Non-Communicable Diseases. Ia ka Meghalaya, ki nongwad bniah kila ai jingmut ba da ka jingpyniasoh ia ki jhur ki jhep tynrai ha ka rukom bam ka lah ban pynduna ia ka jingma jongka Hypertension.

