Shillong, June 5: U Myntri Rangbah ka jylla u Conrad K. Sangma ula rakhe ia ka World Environment Day 2025 da kaba iashimbynta ha ka jingthung ia ki dieng ha madan Ummir kaba don ha ka shnong Ummir, New Shillong Township, East Khasi Hills. Dalade shimet hi ula thung ia u dieng ha ka Lad Umniuh kum shi bynta jong katei ka sienjam.
Haba kren ha ka jingialang, u Myntri Rangbah ula kyntu ia ki paidbah ban iashimbynta bad ban don ruh ia ka jingkitkhlieh shimet ha kaban pynneh pynsah iaka mariang. Haba phai sha ki jingeh kaba ka jylla ka mad na ka jingkylla jongka jinglong jingman jong ki jaka, u pyni ia ki dur ki dar kiba ha West Khasi Hills bad ki jaka ha Mairang ha kaba kala don ka jingshah ktah jong ka mei mariang. Kine ki dur ki dar kiba la iohring ha ka mobile phone ka jong u, ha ka por ba u leit da kaba shong da ka Helicopter, kala long kum ka jingpynkynmaw kaba kongsan ia ka jingdonkam ban leh eiei kyrkieh noh bad ula banjur ia ka jingkongsan ban don ia ka jingkitkhlieh nalade shimet bad ban don ka jingshimkhia lang da baroh.
“Man la ki jingshimkhia kiba rit ne baheh, la kadei ka jingpynlip ia ka bording haba ym donkam, ban ym pynleh noh ei ia ka um ne ban rah ia ki nuit ban bret ha ki jaka kiba dei. Kine ki jingmlien kidei ban long shi bynta ha ka jingim ka jong ngi ym tang ha kane ka sngi” ula ong.
“Kaei kaba ngan leh mynta ka sngi ban iada ia ka mariang? Ka jingkylli kaba ula kyntu ia baroh ba kidei ban kylli ialade man la ka sngi.
Ula banjur ba ka jingkylla kaba neh ka mih na ka jingleh kaba shimet shimet, ym tang halor ka jingpynbna ia ki polisi treikam.
“Mynta ka sngi kadei ka World Environment Day, hynrei ka jingkitkhlieh kaba ngi pyni mynta ka sngi kadei ban kylla long ka jingmlien kaba ngi im man la ka sngi” ula ong.
U Myntri Rangbah ula pynpaw ruh ia ki jingpyrshang jong ka sorkar ban iakhun ia ka jingkylla ka suinbneng bad ka jingshah pynjot jong ka mariang. Hapoh ka jingialam ka jongu palat 1.84 Klur tylli ki dieng tynrai la dep ban thung ha kine ki 5 snem kiba la dep, ryngkat bad 42,000 hektar ka jaka ban pynjyrngam biang.
Ula iaroh ia ka GREEN Meghalaya+initiative kaba dei ka jingsiew Payment for Ecosystem Services (PES) programme kaba dei ka jingsien kaba heh tam hapoh ka ri, kaba la pynneh pynsah ia palat 52,000 hektar ki khlaw lyngba ka jingiashimbynta jong ki shnong ki thaw bad ka jingai jingiarap da ka pisa. Ula ong ba kane ka rukom ne Model ka pyni ba ka jingpynneh tynrai ia ki Law Kyntang kaba kynthuplang ia ka kolshor kaba la rim bad ka rukom pynneh kaba katkum kane ka juk kaba mynta.
“Lyngba ka PES, ngi lah iada ia ki khlaw ym da ka jingpahara hynrei da ka jingiatreilang. Kane kadei ka kam kaba kyntang, ka kamram ka jong ngi na ka bynta ka lawei jong ki pateng kiba ndang wan” ula ong.
U Myntri Rangbah ula plie ruh ia ka Mission Clean Shillong 2027, kane ka campaign kaban long ha kylleng ki jaka sor kaban iaid ryngkat bad ka National Games 2027. Ka mishon ka long da ka jingthmu ban pynlong ia ka Shillong kum ka nongbah kaba khuid tam hapoh ka ri India.
Ula pyntip ba kane ka jingthmu kan poi sha ka jingjop la da ki nongshong shnong ki iadonbynta lang naduh ki khynnah pule bad ki nongialam kiba dang samla shaduh ki khlieh nongsynshar bad ki jaka pule.
Ula kyntu ia ki nongshong shnong bad bud ia ki nuksa jong ki ri kum ka Japan, ha kaba ki riewshimet kila rah ia ki niut ki jongki haduh ban da poi ha ki jaka kaba kidei ban bret. “Lada man la ki nong Meghalaya ki rai ban y mbret ia ki jaboh ha ki surok, ka jingdonkam ka sorkar ban tuklar kan sa hiar shibun bha” ula ong.
Ula pynpaw ruh ba ka Meghalaya ka thrang ban don ia ki wah kiba khuid bad ia ki shnong kiba khuid, mynta kadei ban iahap bad ka nam jong ka nongbah kaba khuid, kaban urlong lyngba ka jingshimkhia da baroh ym da kaba shu pynmih ia ki kyndon jingbthah.
“Ki kam ki barit, haba leh kyllum lang da baroh man la ka por, ka lah ban wanrah ia ka jingkylla ia ka lawei. Wat ai ba kane dei tang kane ka sngi ba ngi sngewkhia iaka mariang, hynrei to ngin ia pynlong ia kane kum ka jingmlien kaba man la ka sngi” ula bynrap.
Ha kane ka jingialang la sakhi ruh ia ka jingpyllait ia ki polisi kiba kongsan kaba kynthup ia ka Mission Clean Shillong 2027 bad ia ka Building a Climate-Resilient Green Economy.
Kine ki Blueprint kin pyniasoh ha kaba iadei bad ka rukom pyndonkam halor kaj ingmih jong ki jaboh jabain, ban pynkhie im biang ia ki wah, ka jingpynwandur ne ka Urban Planning hapoh jongka Meghalaya Vision 2032, da ka jingthmu ban buh ia ka jylla hapdeng jong ki 10 tylli ki jylla hapoh ka ri India ha kaba iadei bad ka Sustainable Development Goals (SDG) bad ka Per Capita Income.
