Shillong ,Iaiong 09: U Myntri Rangbah ka jylla u Conrad K Sangma ula pynthikna ba yn ym ieh iano iano ruh shadien haba ka jylla ka dang jam shaphrang bad ka pynbna da kaba ong, “Ngi kwah ba ki shnong jong ngi kin shah kynthuplang ha ki khana ka roi ka par jong ka Meghalaya.”
U Myntri Rangbah ula leit jurip ia ka shnong Jatah kaba hap ha ka Mawkynrew Block ha East Khasi Hills ha ka sngi Balang ban iohlum ia ki jingtip bad ban sngewthuh shai ia ka rukom pyntreikam ia ki skhim bapher bapher bad ban sngap ia ka jingsngewkhia jong ki paidbah.
Ula iakren bad ki nongshong shnong bad ki nongialam shnong bad ula batai ia ki sienjam kiba la shimkhia da ka sorkar ban kyntiew ia ka roi ka par ha baroh ki liang. “Ngi kwah ba ki shnong ki thaw ki jong ngi kin shah kynthup lang ha ki khana ka roi ka par jong ka Meghalaya, kumta ngi la shim ia kiba bun ki sienjam kiba la thaw kyrpang eh ha ki thain nongyndong da kaba phaikhmat sha ki kynthei, ki samla bad khamtam eh ia ka imlang sahlang jongki nongrep. Ngi kwah ba man la ki bynta jong ka imlang sahlang kin donbynta lang haba ka Meghalaya ka dang iaid shakhmat” ula ong.
Ula iakren bad ki nongioh jingmyntoi na ka Jatah Nongklyer Integrated Village Cooperative Society (IVCS) bad ki dkhot jong ki Self Help Groups (SHG). Kine ki dkhot kila pynpaw ia ka jingshem ka jongki ha ka jingiaid lynti ban kiew shaphrang ha ka kamai kajih, lyngba ki lad bapher kaba la plie lad ia ki ban ioh kamai. Haba iakren bad u Myntri Rangbah kila kyrpad ia u ban tuklar lem ban buh iaka Processing Unit khnang ba kin lah ban pyniaid ia ki mar ki jong ki.

Ula kubur ia ka jingdonbynta lang jong ki Dorbar, SHG, IVCS bad kiwei kiwei bad ula ong ba ka roi ka par kadei ban poi sha ki jaka kiba don ha kyndong eh. “Ka jingiasam lang ia ka jingkitkhlieh hapdeng kiba donbynta lang ha ka kam kan pynthikna ba ngin tei ia ka imlang sahlang kaba khlain bad kaba lah ban shaniah halade” ula ong.
Ula pynshlur ruh ia ki samla bad ia ki longkmie ba kin iashimbynta thikna ha ki sienjam kiba iadei bad ka imlang sahlang bad ban sngewtrai ia ki projek bapher.
Haba iaroh ia ka jingshimkhia jong ka Jatah IVCS, ula ong ba ka ioh ka kot ha ki thain nongkyndong ka lah ban kiew shaphrang lyngba ka jingshimkhia ha kaba iadei bad ka kam jngohkai, ka rep ka riang bad ka jingseng kam lajong. “Ka thong jong ngi kam dei eh tang ban shu thaw ia ki jingtei hynrei ban tei ruh ïa ki jaka treikam kiba lah ban pynneh pynsah ïa ki jingkamai na ka bynta ki pateng ban dang wan. Ka bynta jong ki SHG, ki IVCS bad ka imlang sahlang ka long kaba kongsan bha” ula ong.
Hadien kane, u Myntri Rangbah ula leit sa sha ka shnong Syntung bad la pdiang sngewbha ia u da ka jingrwai kiba sngewtynnad bad la ialam ruh ia u ban peitkai ia ka Kshaid Wah Rishi da ki nongshongshnong. Ka jingitynnad jong ka jaka ryngkat bad ka um kaba khuid bha kaba la pynlong ia u Myntri Rangbah ka Jylla ban ialeh sngewbha lang bad ban ia tem lang bad katei ka kynhun.
Namar ka jingsngewtynnad ia ka rukom tem khamtam ia ki sur kiba sngewtynnad kiba la mih na ki jingtem ia ki Guitar, Violin, ki Ksing bad ki Mandolin, u Myntri Rangbah ula pynbna ia ka song jingiarap kaba T.5 lak ban thied ia ki tiar tem kiba thymmai.
U Conrad ula ong “Ka jingtem jingput kam dei tang ka kolshor hynrei kadei ka jingithuh, kadei ka jingpynsngew bad ka lah ban long ruh kum ka lad ban kamai. Nga sngew sarong ban long u dkhot jong kane ka kynhun mynta ka sngi,” ula ong bad ka phuh samrakhie.
Ula leit jngoh ruh ia ka jaka thung soh shan ne Strawberry ha ka shnong Syntung bad iakren bad ki nongioh jingmyntoi. Kila don 115 ngut ki nongïoh jingmyntoi ha ka shnong, kiba pynmih ïa ki soh shan kiba bha tam ha ka ri. Ha ka jylla, baroh ka don 132 hektar ka jaka kaba rep ia u soh shan bad kane kala saphriang ha ki thain bapher bad ka jingpynmih ka long haduh 10 MT shi snem. Ka jingmih jong ka Meghalaya ka long kumba 4.26 percent na ka jingpynmih ha ka ri baroh kawei.
U Myntri Rangbah ula iakren bad ki nongshong shnong bad ki nongioh jingmyntoi na ki skhim bapher na ka shnong Syntung bad ula pyntip shaphang ka CM-Assure, ka prokram kaba shimkhia ia ka jingkylla jong ka dor ka mur ha ki iew kaba buh jingma ia ka jingshngain jong ka kamai kajih jong ki nongrep.
Haba iohsngew ia ki jingeh kaba mad da ki kynhun bad ki riewshimet, ula pynbna ia ka T. 5 lak na ka bynta ban tei ia ka ophis jong ka SHG ha katei ka shnong. “Dei ban don ia ka jaka treikam kaba khlain jong ka imlang sahlang ban pynkupbor ia ki briew, khamtam ia ki kynthei bad ban iarap lem ia ki ban ioh ia ki jingshakri ha ka liang ka pisa ka tyngka, ki jinghikai bad ka iew ka hat,” ula bynrap.
Ula leit ruh jurip ia ka Syntung Sub-Center bad pynpaw ia ka jingsngewkmen ia ki kam kiba la leh da ki nongtrei ka koit ka khiah ha ki jaka kiba don ha kyndong tam bad ula iathuh, ba ka sorkar ka thmu ban shna pynbha noh ïa ki jingtei jongka koit ka khiah bad ban pynbiang ïa ki jaka sah na ka bynta ki nongtrei jong ka.
Hadien kane ula leit jurip ruh ïa ka madan ïalehkai football ha Syntung bad ia ka Syntung Upper Primary School, kaba don mynta 151 ngut ki khynnah skul bad 8 ngut ki nonghikai. Ula ïakynduh ia ki khynnah skul bad ia ki nonghikai bad ula ai khublei ïa ka jingtrei shitom jong ka skul ban ai ïa ka jinghikai kaba paka bad ula pynbna ia ka song pisa kaba T.3lak na ka Chief Minister’s Special Development Fund (CMSDF) ban thied ia ki tiar tem bad ula kular ruh ban ai ka jingkyrshan ban pynbha ruh ia ki jingtei.