Shillong, Lber 18 : Wat hapdeng ka jingkut jingmut ka Ri ban pynbiang tarajur ia ka jingdon ki Pulit Kynthei bad Shynrang ki ban pyntreikam ia ka Ain, ka Meghalaya ka dang iai sah shadien bad iaid suki bha-kaba iapher bak ly bak na ka jinglong tynrai jong ka ban pynkupbor ia ki Kynthei.
Kat kum ka India Justice Report 2025, lada ki jingthungkam ki dang bteng ha kane ka rukom kaba mynta, kan shimpor ia ka Jylla Meghalaya kumba 86 snem ban kynthoh ia ka bhah thungkam ba 33% ia ki Kynthei ha ka kam Pulit.
Kane ka jingkiew kaba suki ka kham biang pat haba ianujor bad kiwei ki Jylla ka Ri. “Da ka lynti iaid ka dang sah kumjuh, ka Andhra Pradesh bad Bihar kin iohi ia 33% ki Pulit kynthei ha kine ki laisnem ban wan. Haduh 200 snem, kan shimpor ia ki bun pateng ki Kynthei ka Jylla kum ka Jharkhand, Tripura bad Andaman & Nicobar Island ban lah pyndap ia kane ka bhah” ong ka kaiphod. Ka Assam kan donkam 120 snem.
Ka India Justice Report (IJR), kaba dang shu mih, ka dei ka jingai jingkhein bad buh kyrdan ia ka jinglah jong ki Jylla, ban ai ia ka jingbishar ba hok. Ka shaniah tylli ha ki jingai jingkhein jong ki Tnad Statistic ki Jylla bad ka dei kaba la iatreilang hapdeng ka DAKSH, Commonwealth Human Rights Initiative, Common Cause, Centre for Social Justice, Vidhi Centre for Legal Policy bad ka TISS-Prayas. Ia kane ka kam la khlieh da ka Tata Trust.
Ha u Lber 2025, ka Meghalaya Legislative Assembly kaba kubur ia kane ka mat hapoh ka Dorbar Mang Tyngka.
U MLA Mizanur Kazi ula pynpaw ia ka jingsngewkhia ia ka jingduna ki Pulit Kynthei ha ka Tnad Pulit, kaba pynlong ia u Symbud Myntri Rangbah ba khmih iaka Tnad kam Pohiing (Home) ban shimkhia ia ka kam. U Bah Prestone ula ong ba ka Tnad kala don ia ka plan ban pynrung kam bun ia ki kynthei ha ka jingpynrungkam Pulit ba dang iaid mynta.
Hynrei, ka jingsngewkhia halor ka jingiapher ka jingdon ki Pulit Kynthei bad Shynrang ha Meghalaya kam dei satia kaba dang thymmai. Ka kaiphod 2013 jong ka North East Network (NEN) bala ai kyrteng Rough Roads To Equality-Women Police in Meghalaya, kala dep pynpaw ia kane ka jingiapher. Kala ai jingmut ban pyntreikam ia ka bhah thungkam ba 33% ia ki Kynthei ha baroh ki kyrdan kum shibynta jong ka Transparent Recruitment Process (TRP). Kala kdew ruh ba ka Meghalaya Police Act u snem 2011 kam shym la lah ban pynthikna ia ka jingthungkam kat kum ka bhah.
Kane ka kaiphod ba khaduh jong ka India Justice Report kala kdew ruh ia ka jinghiar ha ka jingai jingbishar ba hok jong ki Jylla, kaba la buh ia ka Meghalaya ha ka kyrdan ba san hapdeng ki 7 tylli ki Jylla kiba rit.
Ha ka composite index, kaba khein lang ia ka jinglah treikam hapdeng ki pulit, ki tnad bishar, ki phatok, bad ki jingiarap ain, ka Meghalaya ka ioh 4.02 na ka 10 bad don ha ka kyrdan kaba san. Ka Sikkim bad ka Himachal Pradesh ki la bteng ban lamkhmat ha kane ka kyrdan, katba ka Meghalaya ka la ïasoh lang bad ka Mizoram bad ka Goa ha ka kyrdan kaba lai ha trai duh.
Ki kyrdan ba ka Jylla Meghalaya ka don:
Police: Rank 5
Prisons: Rank 4
Judiciary: Rank 3
Legal Aid: Rank 5
Ka tnad bishar ain ka pyni ia ka rukom treikam kabym ithuh ithaw. Ki Subordinate Court ka Meghalaya ki la pyni ia ka jingkiew kaba rit ha kaba pynbeit ia ki mukotduma kiba la sahkut slem, hynrei ka jingsahkut ki mukotduma ka dang long kaba jur bha. Haduh u bnai Jymmang 2025, 36.7% na ki mukotduma ki la sahkut la palat san snem—ka jingkiew khyndiat na ka 37.3% ar snem mynshwa.
Kaba kham sngewkhia ka long ka jingsahkut ha shiteng ka kam, ha kaba palat 51% na ki mukotduma ki dang sahteng la palat lai snem, kaba buh ïa ka jylla hapdeng ki Jylla kiba sahdien duh ha kane ka jingai kyrdan.
Hynrei ka Meghalaya High Court kala pyni ia ka jingtreikam bha. Palat 91% na ki mukotduma jong ka ki dei kiba dang hapoh san snem, bad tang 0.7% ki la sahteng la palat arphew snem, kaba pynlong ia ka kawei na ki iingbishar High Court kaba treikam bha ha ka ri.
Ha ka liang ka jingiarap kam ain, baroh ki phatok jong ka Meghalaya ki don ki legal aid clinic kiba treikam, kaba buh ia ka jylla hapdeng ka kynhun kaba lah ban pyndep ia kane ka jingdonkam ba kongsan.
Ka jingiapher ki Kynthei ha ka kam Ain :-
Ki Kynthei ha ka Tnad police: 5.8%
Ki Kynthei kum ki Nongtrei ha Phatok: 16.1%
Ki Judge Kynthei ha High Court : 0%
Ki Judge Kynthei ha ki Subordinate Court: 44.4%
Kat haduh u 2023, ka Jylla ka don 1.3 ngut ki Kynthei Sub Inspector bad 7.7 ngut ki kynthei Constable ha man ki Police Station. Kane ka dang duna kat kum ka jingbthah ka Ministry of Home Affairs (MHA), kaba la ai jingmut ba dei ban don 3 ngut ki Sub-Inspctor bad 10 ngut ki Constable man ki Police Station.