Shillong, Lber 11: U Myntri Rangbah ka Jylla Meghalaya u Conrad K. Sangma ha ka sngi Nyngkong u la ong ba ka Jylla Meghalaya ka don ha ka lynti kaba biang ban kynjoh ïa ka Gross State Domestic Product (GSDP) kaba ₹85,787 klur (USD 10 billion) hapoh u snem mang tyngka 2028.
“Ngim kut tang ha ka kynshew pisa ha ki projek; ngi kynshew pisa ha ki briew—ban thaw palat san lak tylli ki kam ha u snem 2028,” ong u Conrad haba pynpaw ïa ki lad iohkam iohjam bala pynmih lyngba ki skhim sorkar, ka jingpynbun ïa ki jingtei, bad ki jingkynshew kam jong ki riew shimet.
U CM u la kren ia ka jingkiew ba lai shah jong ka mang tyngka na ka T.9,858 klur ha u 2017-18 sha ka T.27,072 klur ha u 2024-25, da kaba pynleit jingmut eh ha ka jingpynlut pisa ha ki nongkynti. “Ka jingkiew ha ka mang tyngka jong ngi ka pyni ia ka jingangnud jong ngi ban pynlong ia ka Meghalaya kum ka jylla kaba kiew bad ka ioh ka kot kaba khlain,” u la pynskhem.
Ka jingpynmih pisa jong ka Meghalaya hi ruh ka la kiew bha, kaba kiew ar shah na ka T.1,817 klur ha u snem 2017-18 sha ka T.4,041 klur ha u snem 2024-25. U CM u la pynshong nongrim ia kane ka jingkiew sha ka jinglum khajna kaba paka bad ki sienjam thymmai ban pynmih khajna.
U CM u la pynpaw ba la mang T. 4,000 klur na ka bynta ki surok ha kine ki hynniew snem ba la dep, kaba ïapher bak-ly-bak na ka ₹659 klur ba la mang na ka bynta ki surok ha ki lai phew snem ba la dep. “Ka jingpynroi ia ki jingtei ka dei ka jingthmu ba hakhmat eh jong ngi, bad ngi pynthikna ba kan ym don kano kano ka bynta jong ka Meghalaya kaban sha ieh shadien”, ong u Conrad.
Shibun bah ka pisa la kynshew ha ka kam pule puthi bad ka koit ka khiah. Hapoh ka Mission Education, ka Sorkar kala kyntiew kyrdan ia 2611 tylli ki skul, bad tei pynheh ruh ia ki jingtei jong ki jaka ai jingsumar. Ka New Shillong City ban sa wan ka dei kawei ka project ba pynleit jingmut bha, kaba la pynwandur ban kyrshan ia ka jingpynheh ia ka sor, pynkylluid ia ka Shillong bad pynkhlain ia ki lad kamai kajih.
Haba kren halor ka jingsngewkhia ia ka jingbym iohkam iohjam, u Myntri Rangbah ula batai ia kiba bun ki sienjam bala shim daka Sorkar ban pynkha ia ki kam bad kyrshan ia ki nongsengkam.
Ka Sorkar Jylla kala trei borbah ban thaw ia ki lad ki lynti ban pynkha kam, da ka jingpynbun ia ki kam ha ka kam jngohkai, SHG, skill development . Da T.2896 klur bala mang sha ka kam jgohkai, kane ka kam kan lah ban pynkha haduh 60,817 tylli ki kam thymmai. Ha ki shnong ki thaw, ka jingdon ki SHG kala kiew n aka 5894 tylli ha u 2018 sha ka 51,674 tylli ha u 2025, kaba la pynmyntoi ia palat 4 lak ngut ki briew lyngba ka jingai pisa lang bad jingkyrshan ban seng kam.
Haba bynrap ia kine ki sienjam, ka CM Skill Mission(2025-28) kan ai jinghikai ia shilak ngut ki samla, ka ban pynlah ba kin trei ia ki kam hala Jylla, ha kylleng ki bynta jong ka Ri bad ki Ri ka pyrthei, ka ban pynthikna ia ka jingkhlain ha ka jingdon ki nongtrei ha Jylla kiba lah ban iaknieh ia ki kam bad ban long kiba la khreh hadien habud.
U Conrad u la kren ruh ïa ka jingroi jong ka tnad IT, khamtam ïa ka Shillong Tech Park Phases I & II bad Tura Tech Park, kiba la antad ba kin ai kam 22,000 ngut. “Ngi buh ia ka nongrim na ka bynta ka digital economy kaba khlain ha Meghalaya”, u la ong.
Shibun ki jingpynjanai la pynpaw ruh ha ka kam pynmih bording, ha kaba ka jylla ka la pynduna ïa ka Aggregate Technical & Commercial (AT&C) losses na ka 32% sha ka 17% haba pynthikna ïa ka jingpynbiang bording kaba 22.61 kynta ha ka shisngi.
Haba jubab ia ki jingsngewkhia halor ka jingduna um, u CM u la kdew ia ka jingkiew ka jingbei pisa ba ba 57 shah ha ka Jal Jeevan Mission, kaba la wanrah ia ka jingpynheh ia ka jingpynpoi kor um sha ki n aka 4,550 tylli ki longiing ha u snem 2019 sha ka 5.33 lak longiing ha u snem 2024.
U CM u la batai bniah kumno ka sorkar ka kyntiew ia ka rep ka riang bad ka roi ka par ha ki jaka nongkyndong lyngba ka prokram CM FARM+, kaba thmu ban pyniar ia ka jaka rep kaba 22,916 hectare bad la khmih lynti ba kan ai kam 71,436 ngut. Ki jingthung kum u shynrai Lakadong, u cardamom, u sohmarit bad coffee lah pynshlur bha ban kyntiew ia ka jingioh kamai jong ki nongrep.
Nalor kata, ki jaka pynmih marbam(processing unit) bad ki mar ba pynmih na ki marrep, la antad ba kin pynmih haduh 75,936 tylli ki kam ha u snem 2028, kaba pynkiew shibun ia ka jingiohkam ha ki jaka nongkyndong.