Shillong Rymphang 05: Ka ktien Hindi bad ka English ne phareng ki dei ki National Language jong ka Ri India ne ka ktien kaba pyndonkam salonsar hapoh ka Ri India bad ka dei ka hok jong u Nongshongshnong ka Ri ban jied iala ka mon ban kren kawei napdeng kine ki ktien bad ym don satia mano mano ruh ba lah ban khang.
Kyndit ha u 2023, ka Iingdorbar Thaw Ain ka Jylla kala sakhi ia ka drama na ka jingkren Hindi jong u Lat ka Jylla Phagu Chauhan hapoh ka Iingdorbar, wat hapdeng ka jingthoh bala dep pynkylla ktien sha ka phareng bad bala dep sam sha ki Dkhot jong ka Iingdorbar.
Kane ka drama kala mih na kawei ka seng sain pyrthei ba thymmai ka Voice of the People Party (VPP), kaba la pyrshah jur ia ka jingkren Lamphrang u Lat ka Jylla ia ka mang tyngka da ka ktien Hindi.
Ha ka jingshisha, ia ka jingkren u Lat la dep pynkylla sha ka ktien phareng tangba u hehduh ka VPP uba dei ruh u MLA ka Nongkrem, u khlem sngap satia bad pyrta shla pynban ïa ka kyrteng u Lat katba u dang ai jingkren a ki kyntien ba ong “Down Down the Governor” hapoh Ïingdorbar Thawaiñ.
Wat lada u Myntri Rangbah Conrad K Sangma bad u Symbud Myntri Rangbah Bah Prestone ki la pynshai ba ïa ka jingkren jong u Lat ha ka Hindi, la dep ban pynkylla sha ka ktien phareng, hynrei na ka liang ki MLA ka VPP khamtam u nongïalam jong ka, um sngap satia ïa ka jingpynshai.
U Myntri Rangbah u la pynshai ruh da kaba ong “Ka ktien Hindi ka dei ka ktien kaba kren ha baroh kawei ka ri (national language), bad ym lah ban kheiñ beiñ bad kyntait ïa ka jingkren u Lat khamtam haba la dep ban pynkylla lypa sha ka ktien phareng ïa ka jingkren jong u.
U Conrad u la ong ba ruh “Ngim lah ban pynbor ban shu kren beit da ka ktien phareng lada ki nongai jingkren kim sngewlah ne sngewsuk ban kren ïa kata ka ktien, hynrei ki hap ban kren da ka ktien kaba lah ban kren”.
U la ong ruh “Lada ki nongïalam ka Jylla ki leit sha kiwei pat ki bynta ka India, kan jia aïu ïa ngi lada maki ruh kin pynbor beit ïa ngi ban kren tang da ka ktien jong ki wat lada ngim nang ne lah ban kren ïa ka ktien jong ki” ula ong haba bynrap “Kumta ka long kaba donkam ban burom markylliang ïa ki jait ktien, bad ka ktien Hindi hi ka dei ka ktien kaba kren ha baroh kawei ka ri, bad lada u Lat u ai jingkren da ka Hindi, ia ka jingkren jong u la pynkylla sha ka ktien kaba sngewthuh lang, kata, sha ka ktien phareng”.
Sa tang khyndiat sngi, ka Ïingdorbar Thawaiñ kaba khatwei jong ka Jylla kan sa pynlong ïa ka Dorbar Mang Tyngka hynrei shuwa ban poi ki sngi jong ka Dorbar, ka jingbyrngem kala mih lypa na kane ka juh ka seng sain pyrthei (VPP) kaba la rai ban nym iashimbynta ha ka jingkren u Lat lada u kren da ka ktien Hindi da ka buh ia u nongpynkylla ktien.
Kane ka mut ba lada u Lat u kren shi synten da ka Hindi, u nongpynkylla sha ka ktien phareng ruh u hap kren ïa kajuh ka jingkren u Lat. Kumta, lada ka jingkren u Lat ka long kaba jrong, lehse ka sngi ba sdang jong ka Dorbar Mang Tyngka kan shimpor bun kynta tang ban pyndep ïa ka jingkren jong u Lat.
Ka ju dei ka rukom ba ka Assembly Secretariat ka hap ban pynkylla ktien lada u Lat u ai jingkren da ka Hindi bad kala pyndep ruh ia kane ka bynta ha ka Dorbar Mang tyngka u snem 2023. Mynta ka kynti ruh, lehse u Lat u lah ban ai jingkren biang da ka ktien Hindi bad khlem pep, ia kane ka jingkren la pynkylla sha ka ktien Phareng da ka jingthoh bad sa sam sha ki dkhot ka Iing ba kin peiphang ia kaei kaba u Lat u kren.
Lada iaid kat kum ka jingdawa jong ka VPP, ka sngi sdang jong ka Dorbar Mang tyngka ka ban long la 16 tarik Rymphang, kan sakhi ia ka jingkren lamphrang u Lat kaba neh da ki bun bun kynta namar ha man ki senten ba kren u Lat, un hap ban don u nongpynkylla sha ka ktien phareng ka ban long kawei pa kawei ka kyntien.
Kane ruh kan sa long kawei pat ka drama ktien Hindi ka bym pat ju jia satia ha kano kano ka Iingdorbar Thaw Ain hapoh ka Ri-kaba ka jingkren lamphrang u Lat ia ka mang tyngka kan shimpor jan baroh shisngi.
Ka jingnang ïa ki jait ktien bapher bapher ka long kaba donkam, bad ha India, ka ktien Hindi ka dei kaba kongsan. Lada long kaba lah, ki khynnah pule bad ki samla kiba dang khie dang san ki hap ban pule khnang ban nang ïa ka ktien Hindi. Ka jingkren ïa ka ktien Hindi kam mut ba kan pynpoh noh ïa ka ktien Khasi ne Garo.
Lada ka jingkren ïa ktien Hindi ka pynpoh ïa ka ktien Khasi, ka jingkylli ka long, hato jingkren ïa ki ktien nongwei kum ka ktien phareng ruh kan pynpoh mo ïa ka ktien lajong?
Ka Jylla ka ïai dawa na ka Sorkar Pdeng ban ithuh ïa ka ktien Khasi bad Garo bad pynrung hapoh ka Khyrnit Baphra jong ka Riti Synshar jong ka ri. Ïa ka ktien Khasi ruh donkam ban nang ban kren bad thoh janai, namar kumba ka long mynta, ka rukom kren bad thoh ïa ka ktien Khasi donkam ban da pynbeit bha.
Khlem da lah ban kynthoh, ka VPP ruh ka la pyndonkam ïa ka ktien Hindi ha ka manifesto jong ka ilekshon MLA, 2023 na ka bynta ban sngewthuh kiwei pat ki jaitbynriew ki bym sngewthuh ïa ka ktien Khasi ne ktien Phareng ha ki konstitwensi kiba ka VPP ka ïakhun ïa ka ilekshon.
