Aizawl, Nailar 24 : Haba shim ia ka percentage halor ka jingdon jong ki briew kiba ioh ia ka jingpang HIV/AIDS hapoh Mizoram, kane ka jylla ka tam haduh 10 shah haba khein kyllum halor ka jingdon jong ki briew kiba ioh ia kane ka jingpang hapoh ka ri, ong u heh sorkar hynnin ka sngi ba Ar.
Ka Mizoram mynta kala kylla long ka jylla kaba don bun eh ki briew kiba ngat ha ka jingpang HIV/AIDS hapoh ka ri, kata da kumba 2.30 percent na ki 10.91lak ki nongshong shnong (2011 census) kiba la shah ktah ha une u khniang jingpang.
Da ka jingdon jong 1.45 percent na ki nongshong shnong ki jong ka kiba shah ktah ha kane ka jingpang, ka Nagaland ka wan ha ka kyrdan kaba ar, kane kalong katkum ka jinglum jingkhein da ka National AIDS Control Organisation (NACO).
Kane ka jingpang ba shyrkhei haduh mynta kala shim ia ka jingim jong ki 3,506 ngut ki briew hapoh Mizoram, kata naduh u bnai Risaw 1990 hadien ba la sakhi case kaba nyngkong eh jong kiba don ia u khniang jingpang HIV positive ha ka jylla.
Haba pynshong nongrim lyngba ka jingleh sorbe kaba dang shen, ka project officer ka Mizoram State AIDS Control Society (MSACS), ka Dr Lalthlengliani kala ong haba shim ia ka percentage halor ka jingdon jong kiba shah ktah ha ka jingpang HIV/AIDS ha ka jylla la shem ba kala tam haduh shiphew shah haba ia nujor bad ka jingdon jong kiba shah ktah ha kane ka jingpang hapoh ka ri.Kala ong ruh ba ia ki jingjia jong ka jingshah ktah ha kane ka jingpang ym shym la lah ban pynduna wat hadien ba la shim ia baroh ki sienjam ban tehlakam.
Hapoh ka jingialam jong u Myntri ka tnat ka koit ka khiah ka jylla , u Dr R. Lalthangliana, ki heh sorkar jong ki tnat ba dei khmih bad ki nongmihkhmat na kiwei pat ki kynhun kiba ia don bynta hynnin ka sngi ba Ar kila bishar bniah halor ka jinglong jingman, bad pynlong ruh ka jingiatai halor ki sienjam ban pynlong ia ki prokram ha baroh ki bynta jong ka jylla da ka jingthmu ban pynduna halor ka jingdon jong ki briew kiba shah ktah ha kane ka jingpang.
Haba kren ha kane ka sngi, u Lalthangliana ula kyntu ia ki paidbah nongshong shnong bad ia ki tnat ba dei khmih ban iatreilang ha ka jingpyrshang ban iakhun pyrshah ia kane ka jingpang ba shyrkhei.
“Ngi lah ban khanglad ia ka jingjot ba shyrkhei lada ka don ka jingiatreilang na ka liang ki paidbah, ki balang, ki seng bhalang, ki lad pathai khubor ban iakhun pyrshah ia kane ka jingpang HIV/AIDS kumba ngi la lah ha ka jingiakhun pyrshah ia ka jingpang Covid-19,” ong utei u myntri.
Ula ong ruh ba tang ka tnat ka koit ka khiah bad ka MSACS kam pat biang ban tehlakam halor ka jingkynrei jong ka jingpang AIDS ha ka jylla.
“Kane ka jinglong jingman kaba mynta hapoh Mizoram kala long kaba triem bad ka jinglong ha ka jylla kala kham khia shibun haba ia nujor bad kiwei pat ki jylla jong ka ri ,” ong u Lalthangliana.
Katkum ka MSACS, kila don haduh kumba 25,982 ngut ki briew kiba la shah sumar na ka jingpang AIDS, bad haduh 3,506 ngut kiba iap namar kane ka jingpang ba shyrkhei naduh u bnai Risaw 1990 haduh u bnai Lber mynta ka snem.
Ka jingdon jong kiba shah ktah ha kane ka jingpang AIDS ka kham kynrei hapdeng ki khynnah samla kiba hapdeng ka rta 25 haduh 34 snem (42.12 %), bud sa kiba ha ka rta 35 haduh 49 (kumba 27%), ong ka MSACS.
Shuh shuh na ka liang u vice president ka State health and family welfare board, u Dr ZR. Thiamsanga uba la ia don lang ha katei ka jingialang, u la ong ba haduh kumba 65 percent na kiba ioh HIV positive ha ka jylla kadei kaba la saphriang lyngba ka jingiashongkha, katba 32 percent ka dei lyngba ka jingpyndonkam da kijuh ki thyrnia hapdeng kito kiba pyndonkam drok.
