Shillong, Naitung 23: U Myntri Rangbah ka Jylla Meghalaya u Conrad K Sangma ha ka sngi Ba-ar ula buh ia u nongrim na ka bynta ban shna ia ka Apiculture Multi Facility Centre ha Mellim ha South West Garo Hills ha ka jingiadon lang u Myntri ka pule puthi Rakkam A Sangma bad u MLA u Sanjay A Sangma.
La bei tyngka ban pynlut pynsep T.1.52 Klur na ka bynta ban seng ia kane ka projek kaba la aiti sha ka Mellim Area Beekepers Society bad ia ka bhah kaba nyngkong na ka bynta kane ka projek kaba kot sha ka T. 67 lak la dep ban pyllait. Kane ka projek ka kynthup ia ka jingshna ia ka building, ka surok, ka kynroh maw bad ki tiar ban pynkhreh bad buh ia ka ngap.
Ki don kumba 200 ngut ki nongrep, kiba trei ha ka kam pynmih ia ka ngap ha ka thaiñ Mellim. Ia kane ka rai ban buh ia katei ka Centre kadei katkum ka jingai jingmut da ka Beekeepers Society ha ka por ba u Myntri Rangbah ula leit jngoh ia katei ka thain ha ka 6 tarik u Naitung.
“Ka dei ka jingpyrshang jong ngi kum ka sorkar ban pynurlong ïa ki jingangnud jong ki paidbah bad ban thaw ïa ki lad ki lynti na ka bynta ban pyniar ia ki kam khaii Nga ngeit skhem ba kane ka Centre ha Mellim kan kyntiew shuh shuh ïa ka jingpynmih ia ka ngap bad kan pynthikna ïa ka jingpynmih ïa ka um ngap kaba bha kaba khlem ka jingber dawai”, la ong u Myntri Rangbah ka Jylla.
Ula ïathuh ruh, ba ka sorkar ka la ithuh ïa ka jingri ngap, rep syntiew bad rep tit kum ka prokram ba kongsan hapoh ka ophis jong u Myntri Rangbah ban pyniaid shakhmat ïa ki prokram da ka mishon. “Ha ka rukom treikam, ngin shim ïa ki projek halor ki lai tylli ki Mishon ha Khasi, Jaiñtia bad Garo Hills, ïa kaba ngan buddien shimet hi ma nga,” ula bynrap.
Ula ong, ba kane ka projek kan nang pynkupbor shuh shuh ia ki nongri ngap ha Mellim bad kan treikam ruh kum ka Centre kaban ai jinghikai.
U Myntri Rangbah ula ong, ba nangne shakhmat ka sorkar kan kyntiew ia ki jingmih na ka ngap kum ka jingpynmih ia ka waiñ na ka um ngap, kaba don ka dor kaba khraw ha ka iew ka hat ha kyleng ka pyrthei.
Ha kaba iadei bad ka jingkyntiew ia ka rep ka riang bad ki mar rep, ula ong ba ka sorkar kala buh ia ki Processing Unit ha ki bynta bapher bapher jong ka Jylla ban kyntiew dor ia ki mar rep bapher bapher. “Ha Rongara ha South Garo Hills, ka sorkar kala buh ia ka Jackfruit Processing Unit kaba pynmih ia ki ‘Chips’ Sohphan bad kiwei kiwei, ia kaba ym tang ba kala thaw ia ka kyrteng na ka bynta ki Chips Sohphan kiba bha hynrei ka la kyntiew ia ka jingim jong kiba bun ki paidbah ha katei ka thain,” u la ong.
Ula pyntip ba ka sorkar ka dang trei ban pynkylla ia ka ioh ka kot ha nongkyndong bad ka pynleit jingmut ha ka rep ka riang bad ki bynta kiba iadei bad ka, kaba lah ban wanrah ia ka jingkylla. “Kum ka sorkar, ngi la kyntiew ïa ki SHG, ki kynhun pynmih ia ki mar da ka rukom treikam kaba ïatylli ban tei ïa ka ïoh ka kot ha nongkyndong. Ha kine ki khyndiat snem ban wan, ki nongrep jong ngi kidei ban lah ban noh synñiang shibun ha ka khanajong ka roi ka par ka jylla Meghalaya,” u la bynrap.
Haba kren shaphang ka jingpynlei jingmut ban kyntiew ia ka roi ka par ha ki jaka nongkyndong kiba jngai, u Myntri Rangbah ula ong ba ki jingtei ha ki nongkyndong ki long kiba kongsan tam ia ka sorkar bad ki jingbei tyngka ki dang iaid na ka bynta ki bynta bapher bapher ban kyntiew ia ka jingim jong ki paidbah.
Haba kren biria, ula ong ba ‘Awang Chips’ kaba mut u Uncle Chip jong ka Rongara bad u Nokma (khlieh shnong) Ice Cream jong ka Tikrikilla, kila ai nuksa ia ka thain ba ki mar rep jong ngi ki lah ban pynlong ia ka kyrteng, kaba ha kajuh ka por ka ai jingmyntoi ia ki paidbah.
“Kum ka sorkar ngi buh nyngkong eh ïa ki paidbah ha ka rukom treikam jong ngi, kaba paw shai lyngba ki prokram kiba ngi la pyntreikam. Ka lynti kaba jngai kaba ngi hap ban iaid kum ka jylla ban kiew, hynrei la bet pat ia u symbai jong ka roi ka par na ka bynta ka jingkylla kaba jarjar. Ngi kyntu ïa ki paidbah ban ïatylli bad aiti bad ban shimkabu ïa ka prokram na ka bynta ban thoh ïa ka khana jong ka jingroi jong ka jylla jong ngi,” ula ong.
Haba pyntip shaphang ka Mushroom and Floriculture mission, ula ong ba ki briew kidei ban shimkabu ia ki skhim bad ban pynleit jingmut ialade ha ka kam rep tit bad rep syntiew, kaba bun ka jingdawa ym tang ha ka thaiñ, hynrei ha ka pyrthei baroh kawei.
“Ka don ka iew ia ki syntiew ha ka ri jong ngi. Ki nongbah kum ka Delhi bad Mumbai ki wanrah ia ki syntiew na Thailand bad Singapore. Ngi la jop ia ka jingeh ha ka liang ka jingpynpoi mar, namar mynta kala don ka liengsuin kaba na Guwahati sha ki nongbah bapher bapher. Ka sorkar ka kyntiew bad kyrshan ïa ka rep ka riang bad ki briew ki dei ban mih shakhmat ban ïatreilang bad ka sorkar bad ban shimkabu ïa ka prokram lyngba ka mishon ka jong ngi.”
