Shillong, Iaiong 21 : U Pope Francis, u nongialam ba kynja Mynsiem jong baroh 1.4 billion ki riewngeit Roman Catholic, ula khlad noh ha ka sngi Nyngkong ha ka rta ba 88 snem, kaba pynkut ia ka jingsynshar Pope kaba la neh 12 snem. Ka jingkhlad noh jong u ka pynim biang ia ka jingleh rukom kaba la rim bha kat kum ki riti dustur bad ki jingleh niam — ka jingjied ia u Pope uba thymmai ban ialam ia ka Balang Catholic.
Ka bynta jong u Pope
U Pope u dei khlieh duh jong ka Balang Roman Catholic bad la niew ia u kum u nongmihkhmat jong u Saint Peter (Petros Bakhuid), u apostol rangbah jong U Khrist. Kane ka jingngeit ka buh ia u Pope kum ka bor ba kynja mynsiem ba pdeng kaba ki jinghikai jong u ki ialam ia ka jinghikai bad ki rukom treikam jong ka Balang. Katba ka Baible ka dang long ka jingthoh ba kongsan, ki Catholic bunsien ki peit sha ki jingbatai bad ki jingpynbna jong u Pope na ka bynta ka jingshai bad jingpyniaid halor ki mat kiba iadei bad ka akor ka burom lem bad ki kam ha ka imlang sahlang.
Haba bat ia ka kyrdan kaba kyrpang ym tang hapoh ka Balang hynrei ha ka pyrthei baroh kawei, u Pope u shong ha ka nongbah Vatican: ka ri kaba laitluid kaba la ker sawdong da ka Rome. Watla ka kam kala wan khlem ka tulop, hynrei baroh ki jinglut jingsep, kynthup ia ka leit ka wan bad ka jaka sah, la bei da ka Vatican.
Kaei kaba jia hadien ka jingiap jong u Pope?
Ha ka rukom tynrai, ka jingiap jong u Pope ka lam sha ki rukom leh niam kiba bniah bha. Hynrei u Pope Francis hi u la wanrah ia ki jingpynkylla kiba thmu ban pynsuk ia kine ki jingleh niam. Katba ia ki Pope kiba la leit noh la tep ha ki synduk ba la buh lai tylli ki bynta bad la buh ia ki ha ka rynsan (catafalque) ha ka St. Peter Sasilica ban ioh peit ki paidbah, u Pope Francis ula kyrpad da ka lynti ka ban pynsuk ia u paidbah ban iohi ia u.
Ia ka met yn pynthiah ha ka synduk dieng ba la sop da ka zinc bad la weng noh ia ka jingtap ha ka por ba peit paidbah. Kaba kham kongsan ka long ba un long u Pope ba nyngkong eh ha ki spah snem tam ban shah tep shabar jong ka Vatican— ha ka Basilica jong ka St. Mary Major ha Rome.
Ka jingjied ia u Pope ban wan
Ka jingkitkhlieh ban jied ia u Pope uba hadien kan hap ha ka College ki Cardinal, ka kynhun jong ki riew rangbah hapoh ka Balang, baroh ki dei ki shynrang bad kham bun na ki ki dei ki Bishop. Na ki 252 ngut ki cardinal kiba don mynta, 138 ngut ki dei kiba hapoh 80 snem ka rta bad kiba lah ban thep vote ha ka conclave — ka elekshon kaba rieh kaba la pynlong hapoh ka Sistine Chapel.
Ka jingialang bah (conclave) ka sdang da ka jingialang bah jong ki Cardinal bad ka lah ban neh da ki sngi ne wat da ki taiew. Ha ka por elekshon, ka pyrthei shabar ka ioh tang kawei ka dak — ka tdem kaba kiew na ka thliew ding jong ka chapel. Ka tdem kaba iong ka mut ba ym pat don rai; katba ka tdem lieh ka mut ba la jied ia u Pope uba thymmai.
Ka Jingpynbna bad ka “Habemus Papam” .
Shisien ba la jied, u Pope ba thymmai un mih paw ha ka central balcony jong ka St. Peter Basilica. U Cardinal ba rangbah tam un ai ka jingpynbna da ka kyntien Latin “Habemus Papam” — “Ngi la ioh u Pope”— bad un sa iathuh ia ka kyrteng jong u Pope bala jied. Kum ka nuksa, u Jorge Mario Bergoglio u la kylla long u Pope Francis ha u snem 2013, da kaba jer kyrteng ïalade ha ka kyrteng jong u St. Francis of Assisi, kaba pynpaw ïa ka jingaiti jong u ha ka jinglong sngew rit bad ka jingshakri ïa kiba duk.
Mano ba lah ban long u Pope?
Ha ka jingshisha, uno uno u briew uba la shah pynbaptis ha ka niam Roman Catholic u lah ban iakhun ia ka elekshon. Hynrei kaei kaba ju leh, ki Cardinal ki dei kiba ju jied ia uwei napdeng ki jong ki ban long u Pope. Ha ka histori, ki nong Italy ki la synshar ia ka jinglong Pope, ha kaba 217 na ki 266 ngut ki Pope ki dei ki nong Italy.
Hynrei u Pope Francis u la pynkhein ia ka riti dustur kum u Jesuit ba nyngkong eh, uba nyngkong na ki nong America bad u Potiff ba nyngkong bym dei na Europe ha ki spah snem tam bala leit noh.
U Pope Francis u la ioh ia ka kyrteng sin “u Pope jong ki slum” namar ka jingaiti lut jong u ia kiba duk bad kiba shah iehnoh bein. Ha ka jingshakri jong u— ha Argentina bad kum u Pope — u ju leit jngoh ia ki jaka ba sah kiba duk, u da iasaid na ka bynta ka hok ha ka imlang sahlang bad ka bynta jong ka Balang kum ka jaka rieh na ka bynta kiba shah iehnoh bad shah pynshitom bein.
