Shillong Nailar 15: Ka jylla Meghalaya ryngkat bad ka ri India hi baroh kawei, hynne ka 15 tarik u Nailar kala rakhe iaka Sngi Laitluid jong ka ri ne ka Independence Day kaba 75, ha kaba u Myntri Rangbah ka jylla u Conrad K Sangma u la pynher iaka lama jong ka Ri bad shim ruh iaka Rashtriya Salute ia ki kynhun kiba iashimbynta ha ka Parade kaba la long ha madan Polo, Shillong.
Haba ai jingkren ha kane ka sngi u Conrad Sangma ula ong, ba ha ka jingrakhe iaka jingdap 75 snem jong ka jingioh jinglaitluid ka ri dei ban kynmaw ia ki nongialam ba radbah kiba la len iala ka jingim bad mad ia kiba bun ki jingeh, kila ialeh bad iakhun pyrshah ia ki phareng naduh u Mahatma Gandhi, Jawaharlal Nehru, Subash Chandra Bose, Sadar Vallabhai Patel, Bhagat Singh bad kiwei kiwei kiba la iakhun ban pynthikna baka ri kan ioh iaka jinglaitluid.
Ha ka 4 tarik u Iaiong 1829 u Syiem ka Hima Nongkhlaw u Tirot Sing ula hiar thma ia ki phareng da kaba lum ia ki Khasi bad haka 12 tarik u Nohprah 1872 u Pa Togan ula ialam ia ki paid Garo ban iakhun pyrshah ia ki phareng bad haka 18 tarik u Kyllalyngkot 1862 u Kiang Nangbah ula ialam ia ki paidbah ka rilum Jaintia ban iakhun pyrshah ia ki phareng bad kine ki nongialam jong ka jylla, kila iakhun pyrshah ia ki phareng bad kila len iala ka jingim naka bynta ka ri.
U la ong, kila don ruh kiwei kiwei ki nongialam kiba la iakhun pyrshah iaki phareng kiba kynthup ia u Lokshon Jarain, Mon Bhut, Pasonaram Sangma, Pamina Sangma, Woh Tep Khymdait bad kiwei kiwei ki riewshlur kiba la iakhun naka bynta ka jinglaitluid jong ka ri bad mynta ka sngi, kadei ka sngi ba ngin pyrto bad kynmaw burom ia kine ki riewshlur baroh.
“Ha ki 75 snem kiba la leit, baroh ki nongialam kiba la noh synniang ia kaba kane ka ri kala long kumne mynta, haei ka ieng bad haduh katno kala iaid, la kidei ki shipai, ki pulit, ki ophisar, ki nongrep, ki nongseng kam lajong, ki nongtrei mon sngewbha, ki nongialam jongki seng sain pyrthei bad iwei pa iwei I nongshong shnong kiba la noh synniang ban pynlong ia kane ka ri kumne kumba ka long mynta bad nga ai burom ia ki iwei pa iwei” ong u Conrad K Sangma.
U Myntri Rangbah u la ong ha kine ki 4 snem shiteng ka sorkar jylla kala pynleit jingmut naka bynta u paidbah bad kano kano ka polisi kaba ngi la thaw ne ka rai kaba ngi la shim kadei da kaba buh hakhmat eh ia u paidbah.
“Nga ngeit barabor ia kawei kaba ju pynlong ia nga haba shim ia kano kano ka rai bad haba nga khie thiah kadei ba ngan lah ban wanrah iaka jingkylla kaba bha ha ka jingim jong u briew, watla u dei uba rit ne uba heh. Nga ju iai ongiakiparalok bad ia ki ophisar ki jong nga, ka kynhun ka jong nga bad ia baroh kiba nga iakynduh bad ka don ka daw, balei ngi ioh ia kum kane ka lad kaba la ai da u Blei Trai Kynrad ban don hangne ban shakri ia u paidbah ka jylla mynta la 4 snem shiteng. Nga ju ong ruh ia ki ba kam dei ba ngi long Myntri Rangbah ne myntri sorkar bad kata kam dei satia ka rukom pyrkhat kaba nga kwah ban trei hynrei nga kwah ban iohi ba ngi trei met bad mynsiem naka bynta u paidbah bad kane kala pynlong ia ngi ha kine ki 4 snem shiteng ban gin leh ia kaei kaba ngi pyrshang ban leh. Ngi la sakhi ruh ba bunkiei kiei kila jia, ha kine ki 50 snem haka jylla bad 75 snem jong ka ri kam shim la lah ban ioh bha iaka jingmyntoi namar ka lah ban donka jingduna ha ka rukom pyntrei ia ki kam ki jam, ka jingduna haka rukom khmih bniah ia ki skhim ne haka jingpyntbit iaki ophisar ne iaki nongialam seng sain pyrthei, ka jingduna haka rukom ai jingshakri sha kishnong ki thaw ne ngim shim la pyndonkam ia ki kor teknoloji kiba don mynta ban pynurlong kham kloi ia ki kam ki jam” ong u Myntri Rangbah ka jylla.
Shuh shuh u Myntri Rangbah u la ong, ha kine ki 50 snem kiba la leit ym shim la lah ban pynbeit ia u pud u sam bad ka Assam ki paidbah kiba sha ha khappud kila mad jingeh bad kila duh ruh iaka jingim ka jong ki.
“Bun ki nongialam bad ki seng sain pyrthei kila buh haka Manifesto ka jongki ba kin pynbeit ia u pud u sam bad kila pyrshang ruh ban leh eiei halor kane bad ai nga khublei ia ki, hynrei kadei kane ka sorkar kaba la shim tam ia ki sienjam ban lah ban pynbeit ia u pud u sam uba la sahteng la bun snem. La 50 snem ym shim la lah ban leh eiei hynrei ngi la lah ban leh eiei ha kine ki 5 snem bad kane baroh kajia kadei namar ba ngi don iaka jingmut kaba skhem bad namar ka don ka daw halor kane ka jingdon jong ngi hangne bad ngi kwah ruh ba ong, ba ngim shim la pynlehnoh ei iaka lad ban shakri ia u paidbah haka por ba ngi ioh ia katei ka lad bad ngim shim la rieh na ki jingeh bad na ki rai kiba eh kiba ngi hap ban shim habaka wan hakhmat jong ngi bad ngam kwah ban peit biang shadien ban babe ba ngim shim la iaid shakhmat” ong u Conrad
U Myntri Rangbah u la kren ruh halor kiwei kiwei ki phang ha kane ka jingialang ia kaba ka sorkar kala leh ha kine ki 4 snem shiteng.
