spot_img

Ka Ri India bad ki Ain kam bymman ba thymmai : Aiu ba u Amit Shah u don ban ong?

Date:

Share post:

Shillong, K’lyngkot 19 : Ka Iingdorbar Lok Sabha ha u bnai Nohprah 2023, kala mynjur ia lai tylli ki Bill jong ka ain kam bymman (criminal law) ba thymmai ki ban bujli ia ki ain ka Sorkar Bilat, ia kaba la niew ruh kum ka jingpynkylla kaba khraw bha ha ka jingtreikam ka bishar khadar (Criminal Justice System) naduh ba ka Ri kala ioh ia ka jinglaitluid na ka jingsynshar ka Bilat.

Kine ki Bill ki dei ki ban bujli ia ka Indian Penal Code (IPC), 1860, ka Code of Criminal Procedure (CrPC), 1973 bad ka Indian Evidence Act, 1872.

Ia ka IPC yn bujli noh da ka Bharatiya Nyaya (Second) Sanhita Bill, 2023; ia ka CrPC, 1973 yn bujli noh da ka Bharatiya Nagarik Suraksha (Second) Sanhita, 2023 katba ia ka Indian Evidence Act of 1872 yn bujli noh da ka Bharatiya Sakshya (Second) Bill, 2023.

Kine ki Bill ba thymmai ki don ruh shibun bah ki jingpynkylla ha ki kyndon jong ka Ain khamtam haba phai sha ki kam bymman pyrshah ia ki Kynthei bad ki Khynnah, ki kam kaikhlaw, ki kam bymman jong ki kynhun runar kiba khlain bor (organized crime) bad kiwei kiwei.

Kine harum ki dei ki jingiakren hapdeng Ka Shlem bad u Myntri kam Pohiing ka Ri Amit Shah, ha Nongbah Shillong.

Ka Shlem: Ki lai tylli ki Ain kam bymman ki dei kiba la pdiang kum ka Ain kaba buh hakhmat ia ka jingshngain jong ki Kynthei bad ki Khynnah halor kiwei kiwei ki kam. Phi lah ban batai?
Amit Shah: Ia ka Sorkar u Modi, ka jingshngain jong ki Kynthei bad ki Khynnah ka dei kaba kongsan tam. Kane ka dei ka daw ba ka lynnong ba nyngkong jong ka ain ka dei halor ka jingshngain jong ki Kynthei bad ki Khynnah. Kane hi ka batai ia ka jingbuh hakhmat eh jong ngi ia ka kam. Ki don haduh 35 tylli ki kyndon ha kaba ngi la buh la la ka jong ki kyndon halor ki kam bymman pyrshah ia ki Kynthei bad ki Khynnah. Napdeng kine ki 35, 13 tylli ki kyndon thymmai kila nang ai bniat ia ka ain haba phai sha ka jingshngain bad jingiada ia ki Kynthei bad ki Khynnah. Kum ka nuksa, ha ka jingbatbor kynhun, ka jingpynsajia ka long 20 snem da ka jingset phatok bad set phatok haduh da iap. Ka jingbat bor kynhun ia ka Khynnah kan khring ia ka rai pyniap lane set phatok shirta jingim. Ka kyndon ba thymmai halor ka jingshongkha da ki kular thok ruh ka dei kaba la bynrap lang. Ngi la pyndap ia ki jaka ba thylli ha kane ka Ain ban iada ia ki Kynthei bad ki Khynnah. Ngi la shim ia ki kyndon kiba la ai da ka Iingkashari Supreme Court.
Nalor kata, ha ki kam bymman pyrshah ia ki kynthei mynshuwa, ka jingbatai da ka jingthoh jong ka lanot ka dei kaba hap ban thoh hi da ka kti (manually) bad kane ka plie lad ia ki nongshah kynnoh leh bymman kiba don bor ba kin leh thok. Hynrei mynta. La pynlong kongsan ban shu record ia ki jingbatai bad kata ruh hap leh hakhmat ki bahaiing hasem jong ki lanot. Ngi la buh ia ka kyndon ban leh da ka e-statement bad e-appearance. Kane kan pynkylla lut ia baroh ki kam ba ju leh mynshuwa haba ai ia ka jingbishar ba hok. Ka kyndon thymmai kala don ruh halor ka kam shongkha da ki jingkular thok.

Ka Shlem : Hynrei kaei ka daw kaba lam sha ka jingpynduh noh ia kine ki lai tylli ki Ain ba mynshuwa?.
Amit Shah: Ka Bharat kum ka Ri ka dei ban don iala ka jong ka Ain. Lada phi kynmaw u Myntri Rangbah Duh ka Ri Narednra Modi Ji na rynsan jong ka Red Ford, ula kyntu ban pyndam noh ia baroh ki Ain bala thaw da ka Sorkar Bilat. Ka IPC, CrPC bad ka Indian Evidence Act kam dei kaba la pynjari tang da ka Sorkar Bilat hynrei ka dei ruh kaba dap bun da ki kyndon ka Sorkar Bilat ki bym iahap satia bad ka riti synshar paidbah hangne. Ka Ain jong ka Sorkar Bilat kala buh hakhmat eh ia ka kyndon ban iada ia ka pla iarong tyngka jong ka (treasury). Namar kata, ki kyndon pynsajia kiba don bun bha haba iadei bad ka jingtuh ia ka pisa Sorkar, jingtuh ha ki rel, bad ka jingthombor ia ki Heh Ophisar ka Sorkar bad la pynlong kongsan wat ia ki kam ba shyrkhei kum ka jingleh beijot. Hato kam dei mo ba ngin buh hakhmat eh ia ka jingshngain jong ki Kynthei hadien ba ngi la long ka Rib a laitluid?.
Kine ki ain ki dei kiba la shna ban pynthikna ba yn ym don ki ningialeh pyrshah kiban sei khlieh bad ban nym mih ruh ki jingkulmar. La pynwandur ia ka rukom treikam ka bishar khadar (Criminal Justice System) ban ai jingpynsajia. Hynrei, ka rukom treikam ka bishar khadar ba thymmai bala pyntreikam da ka Sorkar Modi ka dei kaba la pynshong nongrim halor ka jingbishar kaba lehhok.
Nga lah ban ong da ka jingsngewskhem ba hadien ba la pynmih jingpynbna (notify) ia kine ki Ain, ka rukom treikam ka bishar khadar jong ngi kan lait naka jingsngew shah tehmraw.

Ka Shlem: Kila mih ki jingkynnoh ba la kiar ban pynlong ia ki jingiasyllok ba janai bad ki kynhun bapher bapher shuwa ban pyntreikam ia kine ki Ain.
Amit Shah : I kumba phi pynksan shaba palat ia ka nongrim jong ka Liang Pyrshah. Ka jingiasyllok ban thaw ia kine ki Ain kala sdang naduh ba sdang jong u snem 2019 bad kala iaid lyngba katto katne snem tad haduh ba ngin da mynjur. Da ki hajar ki jingai jingmut ngi la pdiang bad pynrung lang. Ym bun satia ki bill shuwa jong ki, ba kin iaid ia kum kane ka lynti ban pynlong ia ka jingiasyllok kaba janai bha.
Hadien ba la phah sha ka Standing Committee jong ka Home Ministry ban iamir jingmut, kine ki Bill mynta ki dei kiba la shimkhia bha da u Myntri Rangbah Duh Narendra Modi bad la pynshong nongrim ia ki halor ka nongrim ka jingbishar hok, ka jingiaryngkat kyrdan bad ka jingbym shah liang.

Ka Shlem: Phi la iai kren ruh ba kine ki Ain kin plie lynti ia ki Iingkashari jong ngi ba kin lait noh ka jingpang pynjlan tarik shi pynjlan tarik (Tarikh Pe Tarikh). Phi lah ban batai?.
Amit Shah: Ai ba ngan ai sha phi da ka nuksa. Ha ka kam ba iadei bad ka bounce cheque (shah pynphai ka cheque), jan man ka por ka jingjlan tarik ka ju mih namar ka jingbym don ki Nongtrei ka Bank. Hynrei mynta, ki nongtrei ka Bank kin hap ban ai jubab sha ka Iingkashari khlem da leit hi dalade sha Iingkashari. Shibun ka por ka dei kaba donkam ban ai sha ki stad Forensic ba kin wan mih sha ka Iingkashari hynrei mynta ki lah ban ai sakhi (testimony) jong ki na ki Laboratory hi. Ka ju shim por da ki sngi ia ki sakhi jong u Forensic Pathologist ban ai sakh hakhmat ka Iingkashari hynrei mynta ki lah ban ai ia ki sakhi lyngba ki kor online. Kumta ka jingkylli ba shimpor ne slem kam mih shuh. Ka jingai ia ka jingbishar kaba hok kan sted noh bad kan long haba shit haba shai.
Ngi la buh ia ki kyndon na ka bynta ki Pulit, ki Iingkashari bad ki nongiasaid Ain ba kin pynsted ha ban ai ka jingbishar ba hok lyngba ki 35 tylli ki kyndon. Kum ka nuksa ha ka kam lehbeijot, ki Pulit kin hap ban aiti ia ka kaiphod jingtohkit tang hapoh ka 7 sngi. Ha baroh ki case, ki jingkynnoh (charges) yn hap ban pynkhreh hapoh ka 7 sngi jong ka sngi shong bishar ba nyngkong. Ngi la pynbiang ia ka e-witnesses. Ka jingphah ia ki record bad khot hajir da ki kor electronic kan iarap bha ban pynduna ia ka jingpynslem. Shisien ba kine ki ain kila treikam, kino kino ki case bala files kin ioh ia ka jingbishar ba hok tang hapoh ka lai snem.

Ka Shlem: Ki nonglehbymman ba phetrieh kila buh jingeh bha ia ki bor ka Ain ban ioh tian bishar. Hato ka don ka kyndon ba kren halor kane ka bynta?.
Amit Shah: U briew uba la shah pynngat ha ki kam bymman ryngkat ka jingpynsajia ba 10 snem ne palat ki dei kiba lah ban niew kum ki riew bymman. Ngi la buh ia ka kyndon ban kurup lut ia baroh ki nongkynti jong ki kiba don shabar ka Bharat (Ri). Kum ka nuksa, lada ki don ia ka nongkynti ha Switzerland, ngim don satia ka kyndon ha ka ain jong ngi ba kin kurup ia ki, hynrei mynta ngi la don ia ka kyndon. Wat ia ki riew runar ba phetrieh, ngi la buh ia ka kyndon ban tian bishar beit khlem ka jingdon jong ki. Kum ka nuksa, u Dawood Ibrahim u dei uba hakhmat eh ha ka jingpynbthei bomb ha Mumbai hynrei ym shym la lah ban pyniaid ia ka jingtian bishar pyrshah ia u namar ba u dei u runar ba phetrieh. Hynrei mynta, ia kum kane ka jingbishar la lah ban pynlong pyrshah ia kum kine ki riew runar bad ka Iingkasahri kan ai sha ki ia ki Nongiasaid Ain bad yn pynsajia ruh ia ki lada donkam kat kum ka ain. Kane ka pynkylla ia ka jingithuh ka ain ia ki la ka dei ha kano kano ka ri kaba ki sah namar kin long ki nongleh bymman ha ka ri jong ngi bad kan iarap ruh ia ngi ban wanrah biang ia ki sha ka Ri. Ki nongkynti jong ki nongleh bymman ha ki kam pisa pillain ruh kin shah kurup noh hadien ba mynjur ia kine ki ain.

Ka Shlem : Ha kano ka rukom ba kine ki Ain ki phaikhmat bad shimkhia bha sha ka bha ka miat ki lanot?
Amit Shah : Ha ka jingbishar bala wanrah da ka Sorkar Bilat, ki case ki iaid tang hapdeng u nongleh bymman bad ka Sorkar. Ki lanot hi kim paw satia. Ngi la ai ia ka hok sha ki lanot ba kin thung ia u nongiasaid. Shuwa kane, lad aka Sorkar ka hap ban weng noh ia ka case, ym ju donkam satia ban iasyllok ia ki lanot hynrei mynta ngi la rai ba ym don ba lah ban weng noh ia ki case khlem ka jingmynjur jong ki lanot. Mynshuwa ki Pulit ki ju wan bad pynlong ia ka jingkhynra bad jingkurup hynrei mynta ngi la pynlong kongsan ban hap ring video ia ka jingkhynra bad kata ruh ka dei kaba hap leh ha ka jingdon lang ki arngut ki sakhi ba laitluid. Mynshuwa ym ju don kiba shim ia ka jingkitkhlieh na ka bynta ki jingujor, ym ju don ba tip ruh kaei ka ban mih n aka. Hynrei ngi la rai ba hapoh 90 sngi jong ka jingujor, ki Pulit ki hap ban pyntip sha ki lanot. Ki don bun ki case hapoh ka Ri ha kaba ki Pulit ki ju set da ki taiew bad ki bahaiing hasem kim ju ioh ia kano kano ka jubab. Hynrei ngi la rai ba man la ki Police Station kin buh ia u Ophisar u ban peit ia ki briew kiba set bad ruh ban ai jingtip shaphang jong ki. Shisien bala buh jingthoh ia ka jingset ia u, ki Pulit kin hap ban shim ia ka bor ban set na ka Iingkashari.
Mynshuwa ka jingthok jingshukor ka dei kaba shah pynsajia hynrei kam don sati aka kyndon ban buria ia ki briew kiba shah thok. Hynrei mynta ngi la rai ba ki briew ba shah thok kin ioh biang ia kaei kaba ki duh lyngba ka nongkynti jong u nongthok nongshukor. Da kane ka lynti ngi la ai ka jingbishar bah ok ha kiba bun ki bynta jong ka Ain. Mynshuwa ha ki kam bymman pyrshah ia ki Kynthei, ia ka jingbatai (statement) jong ki lanot la hap ban shu thoh hi da ka kti bad kane ka plie lad ia ka jingleh thok. Hynrei mynta la pynlong kongsan ban leh da ka recording kata ruh hakhmat ki bahaiing hasem jong ki lanot.
Kane ka ai jingmyntoi bha ia ki lanot. Nalor kane, mynshuwa kam ju don sati aka rukom treikam ban pyntip sha ki lanot halor ki jingujor. Hynrei mynta ki lanot kin hap ban ioh jingtip hapoh ka 90 sngi halor u soh jong ka jingujor. Ym don satia ki case kiba lah ban shu weng hi khlem ka jingmynjur jong ki lanot. Mynshuwa ki nongiasaid ain jong ki lanot kim ioh satia ia ka bor ban iasaid hynrei mynta kila ioh. Mynshuwa ka jingiada ia ki nongai sakhi ka shong hapoh ka bor jong ka Iingkashari hynrei mynta ka dei ka jingbahkhlieh jong ka Sorkar Jylla ban ai jingiada ia ki nongai sakhi. Ka Sorkar Jylla kan pynmih jingpynbna halor ka Witness Protection Scheme bad ki Police Station kin hap pyntrei ia ka. Ia ki Under Trial, ngi la buh ruh ia ka kyndon ban ai beit ia ka bah jamin. Nga ngeit ba la ka dei ka jingkyntiew ia ka kor technology, pynsted ia ka jingbishar lane tynrong ia ka jingbahkhlieh ha ki Pulit, ngi la pyrshang ban iada ia ka hok jong ki lanot.

Ka Shlem : Kine ki Bill ki don la ka jong ka bynta ba kren halor ka kam lehnoh..Phi lah ban batai ia kane?.
Amit Shah: Ha ka sien ba nyngkong eh la batai bniah bha shaphang ki kam lehnoh ha kane ka Ain. Khlem ka jingbatai ia ka jingmut jong ka kam lehnoh, ka long kaba eh ban tehlakam ia ki. Bunsien ki lehnoh kila lait na ka ain namar kam don satia ka jingbatai ia ka kam lehnoh. Ki Pulit kim don satia ia ka jubab kaba khlain halor kane. Hynrei ha ka Policy jong ngi ban ym lap ia ki kai lehnoh, ngi la batai shai ia ki kam lehnoh bad kino kino kiba ialehkai bad ka jinglong kawei ka Bharat, ka jinglong laitluid bad ka jingiatylli, kin mad ia ka jingpynsajia da ka rai pyniap lane shong phatok shirta jingim.

Ka Shlem : Kine ki ain kam bymman ba thymmai kim shym la kynthup ia ki kyndon ba iadei bad ki kam pynshit ban ialeh pyrshah ia ka Jylla ne ka Ri (sedition) hynrei la kynthup ia ka kyndon thymmai halor ka jingdie ri. Kumno kine ki iapher?.
Amit Shah: Ka don ka jingiapher bak ly bak hapdeng ka jingpynshit ban ialeh pyrshah ia ki bor ka Jylla ne ka Ri (Sedition) bad ka jingleh ia ki kam ba die ia ka ri (treason). Mynshuwa ban kren pyrshah ia ka Sorkar ka dei ka kam bymman. Hapoh kane ka Ain, u Lok Manya Tilak,Veer Savarkar bad Mahatma Gandhi, kila shah tian bishar bad shah set ha along. Ngi la weng ia ka kyntien Raj nangne. Ha ka jaka jong ka, ngi la buh da ka Deshdroh. Ka Article 1 jong ka Riti Synshar ka Ri ka batai ka mut aiu ka Desh. Ka Desh kam mut ia ka Sorkar ba jied da u paidbah kat kum kane ka Article. Hynrei ka mut Bharat. Kino kino kiba leh ia ki kam ba ktah ia ka jinglong kawei bad ka burom jong ka Bharat kin ngat 7 snem ha along. Ngi khlem ai jaka shuh ban pyndonkam bakla.

Ka Shlem : Kine ki ain kam bymman ba thymmai kila kren ruh halor ka jingshakri ia ka imlang sahlang?.
Amit Shah: Ki kam bymman bar it ba ria kila lait na ki kuna bad jingset along. Kum ka nuksa, lada don kiba leh kam bymman da ka jingbakla, ngi la ailad ia ki ba kin pynbha ialade lyngba ka jingai jingshakri ia ka imlang sahlang.

Ka Shlem : Phi lah ban batai ia ka kyndon bala buh ban khanglad ia ka organized crime?.
Amit Shah : Kaba nyngkong eh, kam shym la don ka jingbatai haduh mynta ia kata ka organized crime (ka kam bymman bala leh da ka kynhun kaba khlain). Ngi la leh mynta ha ka sien ba nyngkong eh. Haba ngi kren halor ka organized crime, ki briew bym iar ka jingmut jingpyrkhat ki sngewthuh tang ia ki katto katne ki kam bumman. Hynrei ka jingkynthup ia ki Khynnah ha ka khrong ruh ka dei ka kam bymman. Ka jingkhaii tiar siat na kawei ka Jylla sha kawei, ka jingkhaii beain, ka jingkhaii jingdih buaid, kam lehnoh, ka jingkhaii kynthei, ka jingkhaii pisa thok, ka jingkhaii stamp thok bad ki kynhun runar ba iakhleh na kawei ka Jylla sha kawei ruh, ki dei ki organized crime. Hynrei kam shym don satia ka kyndon la ka jong halor ka organized crime. Lada lap ia ka AK-47 na ka met jong u briew, la tian bishar ia u hapoh kajuh ka kyndon bad u briew ia uba la ioh kurup pistol. Hynrei mynta kin shah tian bishar noh hala ki jong ki kyndon bad ki briew ba lap bad ka AK-47 kin shah tian bishar hapoh ka organized crime namar kane ka tiar ka lah ban dei kaba thied na bar ka Ri. Kan aibor ia ki briew ka Ain. Ngi la pynlong ia ka jingiasyllok kaba janai bha halor kane ka bynta. Ngi la iohpdiang da ki hajar tylli ki jingai jingmut bad ngi la pdiang ia kiba bun na ki. Ngi la pdiang ruh ia kiba bun ki jingai jingmut jong ka Parliamentary Standing Committee.

Ka Shlem: Kine ki Ain thymmai ki dei kiba la shah khein kum ki ain technology. Phi lah ban batai kumno ki kor technology kin iarap ha ka jingpyntreikam ia ki ain?.
Amit Shah : Kine ki Ain ki dei kiba la thmu ban pynkylla ia baroh ki rukom treikam. Kila pynrung ia baroh ki kor technology kiba don mynta ha ka jingtreikam ka bishai khadar (Criminal Justice System). Kine ki Ain ki buh ruh ia ki kyndon ban pyn rung ia ki jingshem thymmai ha ka technology ba lah ban mih ha kine ki 50 snem ban wan namar ngi lah dep kynthup ia ki ha ka jingbatai ia ka ain. Kum ka nuksa, mynshuwa ia ki charge sheet la file ha ki kot hynrei mynta la lah ban leh da ki pen drive. Mynshuwa ki nongai sakhi ki hap ban wan mih ha Iingkashari hynrei mynta ki lah ban shu leh online. Mynshuwa ia ka jingkhot hajir la hap ban leit sha iing. Ka lah ban shimpor da ki bnai ban aiti ia ki shithi khot hajir hynrei mynta ia ka shithi khot hajir la lah ban phah lyngba ka Whatsapp bad shisien bala plie ia ka message, ka server kala niew bala dep aiti bad ioh pdiang ia ka shithi.
Kumjuh ruh, la buh ia ka kyndon ban leh da ka E-FIR bad Zero FIR. Nalor kine, ia ki case ba ngat jingpynsajia ba 7 snem lane palat, ka jingleit iuhkjat jong ki stad Forencis ka dei kaba kongsan. Kane kan ai ia ki nongiasaid Ain ia ki sakhi kat kum ka jingstad saian, ka ban iarap ruh ia ngi ban pynbun ia ka jingpynngat pynsajia (conviction rate). Ngi la pynlong kongsan ia ka jingring video haba shim jingbatai (statement).

Ka Shlem : Kala mih ka jingkren ba ka BJP kan kynjoh ia ka 400 ha ka elekshon 2024
Amit Shah: Ka dang kloi palat ban ai ia u nombor. Lada don kiba ai jingkhein kane ka dei ka jingai tang ban pynhun ia phi. Ngan ai ia phi ia ka jingkhein jong nga halor ka sain hima simar ba ong ba ka BJP bad ki paralok ba iatreilang kin ioh kham bun ki seat ban ia ka elekshon bala dep bad u Modi Ji un long biang u Myntri Rangbah Duh ha ka sien ka

Share post:

spot_img
spot_img

Popular

More like this
Related

Pynpulom ki BSF ia ki kam khaii tuh ha khappud | Kurup bun bah ki mar

Shillong, Nailur 20 : Ki shipai Border Security Force...

Breaking | Kem ki Pulit ia u SHNLC ba leit lum pisa na ki Nongkhaii ba dawa ka HNLC

Shillong, Nailur 20 : Ki Tnad Pulit kala kem...

Khang tala ki paidbah ia ka Jongksha CHC bym don doktor | Hap mih lut ki Nongpang bym ioh jingsumar

Shillong, Nailur 20 : Ki paid nongshongshnong ka Jongksha,...

Surok Shillong-Dawki | Pan kaiphod ka Iingkashari ba mih jingeh na ki kam jaka ha thain Pynursla

Shillong, Nailur 19: Ka Meghalaya High Court ha ka...
spot_img