Shillong, Nohprah 18: “Phin ym sngewthuh ia ka dor jong u briew tad haduh ba kin da la khlad noh” kadei ka jingpynpaw kaba iahap bha bad ka jingim jong u myllung ka jaitbynriew Khasi u Soso Tham.
La kha ia u Soso Than ha u snem 1873 ha Sohra, Meghalaya bad u Soso Tham, ula long kum ka jingtneh ia ka thoh ka tar ha ka litreshor Khasi bad ki kam ki jongu kin iai sah kynmaw pateng la pateng ha ka jaidbynriew Khasi.
Watla ula sdang ia ka kam thoh poitri ha ka lynti kaba rit hynrei ula tynshain bha watla ym shim la ioh ia ka jingpule kaba paka. Ia ka 18 tarik u Nohprah la kynmaw burom kum ka lyngkhuh sngiap jong u Myllung Soso Tham uba dei u nongthoh poitri bakhraw ka jaidbynriew.
Man la u snem, ka sorkar Meghalaya ka ju rakhe ia kane ka sngi da kaba ai shuti ia ka jylla ban burom ia ki synniang kiba kordor jongu Soso Tham ha ka Litreshor Khasi.
Hynrei ka jingim kam shym la long kaba biang ia u Soso Tham ha ka por ba u dang im bad um shim la im ia ka jingim kaba pahuh pahai hynrei ula mad ia ka jongeh bad jingtynjuh haduh ki sngi kiba khatduh jongka jingim ka jongu.
Namar ka jingban ka jingduk bad ka jjingkhlad kloi noh jongu kpa jongu, u Bah Hat Tongper, u Soso Tham ula iehnoh ia ka skul ha ka jingpule ha ka klas VIII. U dei u khun uba lai bad u khun shynrang ba marwei ha ka longiing kaba don saw ngut shipara. Watla ula duna ha ka jingnang jingstad, hynrei kam shym la khanglad pat ia u ban long u myllung uba khraw tam ha ka histori jong ka jaidbynriew Khasi.
La kha ia u Soso Tham kum u riewstad, hynrei ia kane ka jingstad ka jongu ym shym la ioh satia ia ka jingithuh na ka shnong rit ka jongu ha Sohra. La sin pynban ia u, ba u don ka “jingduna ha ka bor pyrkhat pyrdain” namar ba u ju pynmih ia ki sur jong ki poitri kiba ula thaw ha ka por ba u shong hi marwei ne haba iaid ha kylleng ka shnong. Kaba sngewsih ka long ba ia kane ka jingstad bad jingshemphang ka jongu kadei pat kaba kiwei kila sngewthuh bakla da ki briew kiba don ha sawdong ka jongu
U Soso Tham ula mih noh na la shnong ban leit sah sha sor Shillong ban kyrshan ialade bad dei hangne ba la ai iaka jingithuh ia ka jingstad ka jongu. Ha ka 12 tarik Risaw, 1905, ula la shah thung kum u nonghikai skul ha Shillong Government Boys’ High School, Mawkhar. Hynrei na ki daw ki bym lah ban tip, ki khynnah pule kila sin ia u Soso Tham kum u “nonghikai ba biej”.
Ha ka snem 1925, u Soso Tham ula pynmih ia ka kot kaba nyngkong eh ka jongu, Ka Duitara Ksiar kaba don 46 tylli ki poitri lyngkot bad kane ka kot mynta kala kylla long kum ka kot kaba donnam bha ha ka jaodbynriew Khasi. Ula mad ia ka jingeh kaba khraw haba pynmih ia kane ka kot bad ula leit ha man la ki iing ban die kum u nongdie jingdie ban tywa die ia la ka kot hybrei ula mad pynban ia ka jingshah kren tohnet bad shah kyntait.
Wat ki briew kiba la nang la stad ha katei ka por ruh kila pulom ha kaban iaroh ia ka sap la jongu ne ban leh burom ia kaba u dei ban ioh.
Ka jingbitar jong u Soso Tham ka paw ha ki poitri ki jongu, ha kaba ki kyntien jong u ki dang iai bteng ban sawa jam ha ki nongpule kiba mynta, kiba ktah ia ki dohnud da ka jingsngew bad ka jinglong hok.
Watla u Soso Tham.ula.mad ia kiba bun ki jingeh bad ki jingtynjuh ha ka kamai kajih hybrei ula iengskhem ha kaban beh bad leh ia kaei kaba u ieid eh.
Ha u snem 1936, ula pynmih ia ka kot kaba ar jong u, “Ki Sngi Ba Rim U Hynniew Trep” ka poitri kaba jrong bad kaba donnam bha.
Ula pynkylla ia ka Aesop’s Fables sha ka ktien Khasi, kaba neh sah mynta kum u mawjam jong ka thoh ka tar Khasi, kaba la pdiang da ka imlang sahlang baroh kawei. Ula pynkylla ruh ia ka ‘Life of our Lord” kaba la thoh da u Charles Dickens bad ‘Tempest’ jong u Shakespeare. Kaba sngewsih ka long ba ia ki jingthoh halor ka jingpynkylla ia ka Tempest kila jah noh. Ki jingnoh synniang jong u kila kyntiew ia ka ktien Khasi, bad…
