Boko, Jylliew 10 : Bun tylli ki Sengbhalang na Meghalaya bad Assam kila iasnohkti lang ban pynpaw ia ka jingpyrshah halor ka jingtyrwa ban shna ia ka Hydro power-cum-irrigation project ha ka wah Khri kaba ki khot ha Meghalaya ne wah Kulsi kaba khot ha Assam.
Watla ka Meghalaya bad Assam kila mynjur ban iapyntrei lang ia kane ka dam ha kane ka wah, ki Jylla kila rai pat ban shim shuwa ia ka jingmynjur jong ki paidbah hashuwa ban sdang pyntrei ia ka project.
Ia kane ka jingiakhih la pynlong ha Ukium picnic spot ha Kamrup District, kaba jngai kumba 77 km na sor Guwahati. Ki trai shnong na Meghalaya bad Assam kynthup ki nongialam na ki seng bapher bapher kynthup ka Khasi Students Union (KSU, Garo National Council (GNC), Garo Youth Council (GYC), Garo Students Union (GSU), Garo Women Council (GWC), All Rabha Students Union (ARSU) bad ka All Rabha Women Council (ARWC) kila iashimbynta.
U General Secretary ka ARSU Dr Subhasah Rabha ula ong ba ka ARSU lem bad kiwei ki seng, kynthup ki trai shnong, ki pyr shah jur ia ka rai ban tei ia ka dam ha wah Khri/Kulsi. “Ka Ukium ka dei kaba riewspah ha ki jingdon ki jingthaw ba im bad yn ym ailad satia ba kan kylla long ka hydropower project ban pynneh pynsah ia ka” ula ong.
Ula ong ruh ba ki Dolphin ba pawnam ki im ha kane ka wah Kulsi (Khri) bad lada tei ia ka dam, kine ki dolphin kin sa jah noh. Ka kynroh dam ba 62 meter kan buh ruh ia ka thain ha ka jingma.
U Dr Rabha ula pynia nujor ruh ia ka jingktah jong ka dam ha wah Ronganodi ia ki jaka them jong ka dam da ka jingtyrwa ban tei ia ka dam ha wah Khri bad ong “Ka Ronganodi dam ka don ha Arunachal Pradesh bad kala ktah jur bha ia ki jaka them jong ka Assam ba don sharum ka dam. Kumjuh ruh, kum kine ki jingeh kin sa mih na ka dam ha wah Kulsi (Khri) ruh, kumta ngin ym ailad ban tei ia ka dam ha kane ka wah”.
U Enindra Marak jong ka GNC ula ong “Ngi la wan lang hangne mynta, kynthup ki Garo, rabha, Bora bad ki Khasi na baroh artylli ki Jylla, ban pynpaw ia ka jingpyrshah ban shna dam ha wah Kulsi 9Khri) ha Ukium. Lada tei ia kane ka dam ha ka shnong Ukium, kiba bun ki shnong na Assam bad Meghalaya kin sa shah ktah. Nalor kane, ngim pat iakhein ia ki jingduhnong ha kiwei kiwei ki bynta, hynrei ngi la thikna ba kan sa ktah jur iaka mei mariang ha ka thain. Ngin nym ailad satia ban tei ia ka dam ha kane ka jaka, bad ban pynsangeh ia ka project, ngin ialeh kat kaba ngi lah”.
U Asosh Marak, u nongshongshnong ka Ukiam ula ong “Ki lah ban tei ia ka dam halor ka metiap jong ngi. Ngi la pyrshah ia kane ka jingthmu ha u snem 2011 ha ka por ba ki dang thmu nyngkong eh bad ngin dang bteng ban pyrshah beit ia ka”.
Ka Wah Kulsi (Khri) ka dei kaba mih na ki thain ka Ri-lum Khasi ha Meghalaya bad ka tuid kumba 100 Km ia ki lum ki them ka Meghalaya hashuwa ba kan poi sha ki jaka them ka Assam ha shnong Ukiam, ka jaka ba tyrwa ban shna ia ka Dam. Ka Dam kan pyllang ia ka um ba kot haduh 525.64 MCM bad kan pynmih bording haduh 55 MW.
Kat kum ki jingtip ba bniah halor ka project, ka jaka ka ban sa ngam shapoh um na ka jingtei ia ka dam kan long haduh 21.31 sqkm, ka ban ktah haduh 6 tylli ki Shnong. Ka dam kan pynngam ia ka jaka ba kot 3.44 sqkm ki khlaw ba rben, 12.90 sqkm ki khlaw bala stang bad 0.73 sqkm ki shnong briew, ki jaka ba mih ki jingthung jingtep bad 2.72 sqkm ki jaka rep.