Manipur | Phah tuklar mardor ki seng riewlum ia ka jingsdang kylla rit paid ki trai muluk ha Manipur

0
26
Manipur | Phah tuklar mardor ki seng riewlum ia ka jingsdang kylla rit paid ki trai muluk ha Manipur

Imphal, Iaiong 11: Da kaba sngewkhia jur halor ka jingim jong ki jaidbynriew riewlum ha Manipur, ka kynhun Indigenous Peoples Forum of Manipur (IPFM) hynne ka sngi Thohdieng, kala kyntu ia ka jingdonkam ban tuklar kyrkieh da ka sorkar halor ka jingbym iahap shuh ha kaba iadei bad ka jingbun paid ha katei ka Jylla kaba buh ruh ha ka jingma ia ka jinglong tynrai, ka jingmihkhmat ha ki kam sain pyrthei bad ka jingiashong ia sahlang hapoh ka imlang sahlang.

Katkum ka kyrwoh khubor na u President ka IPFM u Ashang Kasar bad u General Secretary u Newme Heg Ramtahungbe kila maham tyngeh ba ka jingwan rung kyrthep, ka jingpyniar ia ki jaka buhai shnong kaba i long khyllah bad ka jingkylla ha ka kam sain pyrthei kala buh ha ka jingma kaba khraw ia ki trai ri trai muluk bad ki don ruh ha ka jingma ba kin kylla rit paid noh ha la ka jong ka khyndew ka shyiap.

“Ka jingwan rung kyrthep ki briew kiba nabar bad ka jingroi kynsan ki jaka buhai shnong ka long ka bym iahap bad kala pynkylla ia ka rukom don jong ki briew ha kitei ki jaka. Kane kam dei eh tang ka nombar, ka long kaba jylliew bha bad ka jingbuh jingma kaba lah da pynwan dur bha ia ka jinglong tynrai ka jong ngi, ka hok ka jong ngi bad ia ka lawei ka jong ngi” la ong ha ka kyrwoh.

Ka Forum kala pynpaw ruh ba jingwan tuid jong ki nongwan buhai shnong khlem ki kot ki sla kiba biang, khamtam eh kiba na ri Myanmar bad Bangladesh, kan long ka dawbah ban pynkylla ia ka dur ka dar jongka jingbun briew. Ki nongwan buhai shnong be-aiñ, kiba kynthup ïa ki dkhot kiba dei ki Muslim bad ki Rohingya, ki ju rung man la ka por lyngba ki khappud ka jylla Assam bad Nagaland bad ki ju pyndonkam ruh ïa ki surokbah National Highway 2 bad 37. Ka jingpyndonkam ïa ki kot ki sla kiba shna thok ban ïoh rung kadei kaba la saphriang bha bad kaba ju bha man la ka por.

Ki jaka ha ka Jiribam District, la sakhi ïa ka jingkiew stet jong ka jingbun briew, kaba la kiew sha ka 80.22% hapdeng u snem 1951 bad 2011 da ka jingwan jong ki briew kiba nabar, kumta ka Forum kala pynpaw ia ka jingsngewkhia kaba jur halor ka jingwan buhai shnong be-ain kaba la long palat syndon ia ka jingbun briew kaba jia man ka sngi, kaba la ktah jur ha ka jingsam ia ki jingdon jingem, ka jingshngain bad ka jingmihkhmat ki jaidbynriew.

Ka IPFM kala pynpaw ruh ia ka jingbym lah ban mutdur ia ka jingroi kynsan ka jingwan buhai shnong ki briew khamtam ha ki jaka ki bym sah ki trai ri trai muluk
kum ha Kangpokpi bad Churachandpur. Naduh u snem 1969 haduh 2021, ki shnong ha Kangpokpi kila kiew na ka 179 tylli sha ka 534 tylli, katba ha Churachandpur kala kiew na ka 216 tylli sha ka 544 tylli. Ka Forum kala kam, ba bun na kine ki jaka sah thymmai, kidei kiba la seng da ka rukom pyrkhat kaba biang bha bad kiba la ioh ruh ia ka jingkyrshan ha ka kam sain pyrthei ban pynkylla ia ka dur ka dar bad ia ka jingbun briew.

Ia mynta hi, ki don 966 tylli ki shnong thymmai kiba pan ban ioh ia ka jingithuh na ka sorkar, nalor jong ki 2,803 tylli ki shnong kiba la don lypa. Kine ki aplikeshon thymmai ki kham bun ha Kangpokpi (308), Churachandpur (281), Chandel (205), Tengnoupal (130), Senapati (27), Pherzawl (14) bad Ukhrul (5).

“Ka jingkylla kynsan ha kaba iadei bad ka jingbun briew kadei ruh kaba la paw ha ka jingmihkhmat jong ki jaitbynriew riewlum ha ka Manipur Legislative Assembly. Naduh u snem 1952 haduh 1985, ka jingdon ki MLA Naga kala kiew sha ka 13 ngut hynrei mynta kala hiar sha ka 10, katba ka jingmihkhmat ki Kuki-Chin kala kiew ban iahap lang bad kitei ki nombar ha ki snem 1980.

“Kaei kaba ngi sakhi kam dei ka jingroi kaba long ha rukom kaba dei. Kadei kaba la pynwandur bha da kaba pyrkhat jngai ban ktah ia ka hok ha ka kam sain pyrthei, bad ia ka kolshor tynrai jong ki jaidbynriew trai ri trai muluk” la ong u Kasar.

Ka Forum kala maham ba kine ki jingkylla kynsan ha ka jingbun briew kan pynmih ïa ka jingbym shongsuk ha ka imlang sahlang, ka jingïakynad hapdeng ki jaitbynriew bad ka jingïaumsnam bad kan long ruh kaba eh ban pynneh biang ïa ka shongsuk bad ka jingsynshar ha ka jylla.

Ka IPFM kala kyntu ia ka sorkar ban pynlong ia ka jingtohkit kaba bniah halor ki lynti kiba iohlad ban rung be-ain, ka jingshna thok ia ki kot ki sla ban pynsangeh shi syndon ia ka jingai jingithuh iak ishnong kiba dang shu mih thymmai khlem da leh shwa ia kino kino ki jingpynshisha kiba thikna ia ka jinglong jingman jong ka jaka, ban iada bad buh hakhmat ia ka hok, ka khyndew ka shyiap bad ia ka jingling tynrai jong ki jaidbynriew riewlum bad ruh ban pyntreikam ia ka Audit halor ka jingbun briew bad ia ka khanasamri jong ki jaidbynriew ban sngewthuh khambha ia ka jingshah ktah jur.

“Ka por kala dier. Ka sorkar kadei ban leh eiei noh mynta hi, lada ka kwah ban pynneh pynsah ia ka jingling jingman bad ia ka lawei jong ki jaidbynriew riewlum ka jylla Manipur” la ong ka IPFM.