Shillong, Rymphang 05 : Ka Myntri ka koit ka khiah Kong Ampareen Lyngdoh, kala pyntip ba ka Indian Council of Medical Research (ICMR) kala pyntip ba ka jylla Meghalaya ka don haduh 176 ngut kiba pang bampong (Cancer) na ka shi lak ki nongshong shnong ha ka jylla.
“Ha East Khasi Hills, ngi lah ioh ia ka rekod ba ki don 227 ngut kiba pang bampong na ka shi lak ka jingdon jong ki nongshong shnong. Ngi la nang tam ia ka ‘National Average’ ha ka jingai jingsumar ia ka nongpang bampong kaba long 100 ngut na ka 1 lak ngut ki nongshong shnong” ong ka Kong Ampareen haba iakren bad ki nongthoh khubor hynne ka sngi Balang.
Kala bynrap, “Ka sorkar kala shimkhia ban pynthikna ba ngin ïakhun pyrshah ïa kane ka jingpang ryngkat bad ka jingai sumar ïa kiwei ki jingpang ruh. Ki jingpang bym lah ban saphriang ne ki ‘non-communicable diseases’ mynta ki kylla long ka jingma nalor ka jingpang ba jur ka jingkhuslai, jingpang khyllai bad jingpang dohtor”.
Ka Myntri kala pyntip ba hapoh Shillong civil hospital ki don baroh 8,382 ngut ki nongpang bampong kiba wan phah sumar tang ha u snem 2024.
“Na kitei, 1649 kidei kiba dang shu wan thymmai bad na kitei baroh, ki don 456 ngut ki nongpang kiba donkam leh ia ka radiotherapy,” kala ong bad pyntip ba ka sorkar mynta kan kyntiew kyrdan noh ia ka Cancer Wing jong ka Shillong civil hospital na ka 50 jingthiah sha ka 90 jingthiah bad ki dang pynkhreh ban kyntiew beit noh sha ka 200 jingthiah.
Kala ong, ba ka sorkar ka tip bha halor ki jingeh ha ka liang ka jingdon ia ki kor ki bor bad ka jingdon ki briew kiba la pyntbit ha ka kam.
“Ngi dang khmih bniah ïa kane bad ngi dang phah ruh ïa ki doktor ban pynkhreh ïalade bad ban ïoh ïa ka jinghikai kaba biang pura khnang ba kin lah ban wanphai biang sha ka jylla ban weng ïa ki jingduna kaba ngi don ha ka rukom treikam ka jong ngi” kala ong.
Haba batai shaphang ka rai jong ka sorkar ban ïatreilang bad ka North Eastern Indira Gandhi Regional Institute of Health & Medical Sciences (NEIGRIHMS) na ka bynta ban ai jingsumar ïa ka jingpang Cancer, ka Kong Ampareen kala ong, “Ngi don ia ka jingsngewkhia bad ngi la ïakren bad ka NEIGRIHMS. Ngi lah dep thaw ia ki Committee bad ngi lah ai ia ki jingtip sha ka NEIGRIHMS. Ngi lah buddien bha ha ryngkat bad ka phah ia ki nongpang kiba wan na ki longing baduk sha ki jaka sumar kiba marjan kum ka NEIGRIHMS. Ngi don ki jaka treikam kiba thymmai bad kaba paka ha NEIGRIHMS, kaba ki lah ban ai ïa ka jingsumar kaba kyrpang ïa ka jingpang Cancer”.
“Kawei ka khubor kaba dei ban leit sha ki paidbah ka long, ba phim donkam ban leit sha jngai than. Phi lah ban ioh ia ka jingsumar ha la ka jong ka jylla. Kaba bha tam, ngi don ka jingiadei kaba jan bad ki jaka pule kum ka GMC, ka Barwa Cancer Institute bad ka North East Cancer Institute, kiba dang biang bha ia ki riewpaidbah kiba wan ka ingg kabadun ha ka ioh ka kot. Ia syllok ia ka jingpang Cancer bad u doctor bad pyrshang katba lah ban don ia ka jingshaniah ha ka rukom treikam lajong ha ka jaka ban leit sha ki jaka kiba jngai ia kaba ka jingleit phah sumar ia ka jingpang Cancer kan kiew pynban da 3-4 shah ha ka jinglut jingsep”.
Kala pyntip ruh ba ka sorkar kan pynkiew ia ka jingpynlut ha ki jingpynbna ha ki lad pathai ban pynsngewthuh bad ai jingpynshai ia ki paidbah ha kaba iadei bad ka jingpang Cancer.
“Ngi lah pyndonbynta lang ia ki Balang, ki shnong ki thaw, ki kynhun kiba dei ha ka liang ka koit ka khiah bad mynta phin iohi haba don mano mano kiba tip ba ki don ia ka jingpang Cancer kata ka jingtieng kamda don than haduh katta katta namar ba ki tip ba ka jylla bad ka ri ki lah ban ai ia ka jingsumar ia ka jingpang Cancer. Ki briew na kiwei pat ki ri ruh ki wan sha ri India ban ioh ia ka jingsumar Cancer. Ngi lah iohi ia ki jingkhein ha kaba iadei bad ka jingwan ka jongki ban shah sumar” la ong ka Kong Ampareen.