Shillong, Lber23 : U Myntri Rangbah ka Jylla Conrad K Sangma hynne ka sngi Palei, ula wanrah ia ka Mang Tyngka ba Jylla ba duna T. 1,592 klur jong u snem 2023-2023, kaba long 3.42% jong ka Gross State Domestic Product (GSDP), haba pynman ba kane ka dei ka “mang tyngka u paidbah” ne “people’s budget”.
Ka jingioh lum pisa baroh lang ka kot T. 21,781 klur ha kaba ka revenue receipt la mang T. 19,414 klur bad ka capital receipt la mang T. 2,366 klur, ong u Conrad ha ka jingkren maitphang ia ka mang tyngka.
Lait noh ia ka jingshim kylliang ba T. 2,339 klur, ka jingioh lum baroh lang la khein ba kan kotT. 19.442 klur, ula ong haba bynrap ba ka jingpynlut baroh lang la khein ba kan kot T. 22,022 klur ha kaba ka revenue expenditure ka long T. 17,186 klur bad ka capital expenditure ka long T. 4836 klur.
Kat kum ka jingong u Myntri Rangbah uba bat ia ka Tnad Pla tyngka, ka jingkhein antad jong baroh ka jingpynlut kan kot T. 21,034 klur lait noh ka jingsiew ia ka ram kaba kot T. 988 klur.
Ula ong ba ka jingsiew sut na ka bynta u snem 2023-2023 la khein antad b aka kot T. 1,169 klur bad ka jingsiew ia ka baibam tynmen (pension) ka long T. 1,794 klur.
“Namar kata, nga wanrah ia ka mang tyngka jong u snem 2023-2024 kaba duna pisa T. 1,592 klur, kaba long 3.42 % jong ka GDSP” ong u Conrad.
Haba ai sngewbha ia kane ka mang tyngka sha ki paidbah ka Jylla, u Myntri Rangbah ula ong “Nga kwah ban pynman ia kane ka mang tyngka kum ka mang tyngka u paidbah”.
Ula iai ban ia ka jingkular ban pynkylla ia ka Meghalaya kum kawei na ki top 10 na ki Jylla hapoh ka Ri shuwa u snem 2032, haba ka Jylla kan rakhe ia ka diamond jubilee jong ka jingioh Jylla la ka jong bad ong “Ka thong ka long ba ngin long napdeng ki 10 tylli ki Jylla ba hakhlieh duh ha ka liang ka GDP bad ka roi ka par. Ryngkat lang, ngin iakhun ban tei ia ka Jylla kaba kiew irat bad kaba kmen”.
Haba kren ia ka thong ba kongsan eh ha ka roi ka par jong ka sorkar MDA-2 ka ban sa pyntreikam hakhmat eh ha kine ki san snem ban wan, u Conrad ula ong “Ngin wanrah ia ki policy bad ki prokram ban kyntiew arshah ia ka GSDP sha ka T. 80,000 klur hapoh u 2027-2028 bad mynta ia ka Meghalaya ka 10 billion-dollar economy ne ban kyntiew ia ka ioh ka kot sha ka 10 billion dollar. Ka jingpynleit jingmut kan long ha kaban kyntiew ia ka jing pynlut na ka Sorkar bad ka jingkynshew shimet lyngba ka kam khaii, kam jngohkai, ka rep ka riang bad kiwei kiwei”.
U Conrad ula ong ba ka Sorkar kan trei borbah ruh ban kyntiew arshah ia ka jingiohkamai ki nongrep na ka bynta ki 6 lak tylli ki longiing ha ki jaka nongkyndong, ban kynjoh ia ka zero infant and maternal mortality (jingbym don ba iap shuh ki Khunlung ba kha bad ki Kmie ba kha Khun) da kaba pynthikna ba kin leit kha khun ha ki jaka sumar, ban pynthikna ba baroh ki khynnah kin ioh ia ka lad ba biang eh ba kin khie kin san ha ka rukom kaba dei bad ban aikam ia 5 ngut ngut ki samla haba pynleit jingmut haki kam rep kam riang, digital service, sengkam lajong bad ka kam jngohkai.
Kiwei pat ki thong jong ka Sorkar ka kynthup ia ka jingpynkhlain ha ka jingdon ki madan ialehkai ban saindur ia ki nongialehkai ba hadien habud, ban pynkylla ia ka Meghalaya kum ka eco-tourism destination, ban sam bording ba khlem jingthut shuh, ban pynpoi umkor sha man ki thliew iing, ban shna ia ka New Shillong bad ban pynkhlain ia ka jingkhaii ha ki jaka khappud.
U Myntri Rangbah ula ong ba ha ka snem mang tyngka ban wan, la khmih lynti b aka GSDP kan kiew sha ka T. 46,600 klur, ka jingkhmih lynti ban kiew haduh 11.5%.
Ula ong ba ka revise estimate jong ka bhah na ka khajna ka sorkar pdeng na ka bynta une u snem mang tyngka ba mynta la antad bakan kot T. 7,386 klur haba bynrap ba kane ka long kumba 18% khamheh ia ka jingmang ha ka mang tyngka ba long T. 6,264 klur.
“Ha u snem mang tyngka 2023-2024, nga la khein antad ba ka bhah jong ka khajna na ka Sorkar Pdeng kan kot T. 7834 klur bad ka pisa ba kot T. 8908 klur baroh lang kan long na ka jingphah pisa ka sorkar pdeng (central transfer)” ula ong.
U Conrad ula ongba kat kum ka revise estimate jong une u snem mang tyngka ba mynta, ka jingioh lum khajna jong ka Jylla kan kot T. 2636 klur. “Na ka bynta u 2023-2024, nga khein antad baka jingioh lum khajna ka Jylla kan kiew da 22% ban kot sha ka T. 3,205 klur. Kane ka kynthup ia ka T. 1785 klur kum ka GST, T. 792 klur kum ka khajna na ka iadie iathied bad khaii bad T. 413 klur na ka excise” ula ong.
Ula ong ba ka jingkhein antad ia ka jingpynlut pisa baroh lang na ka bynta u snem 2023-2024 kan long T. 22,022 klur bad kane kan kynthup ia ka T. 17,186 klur ka revenue expenditure bad T. 4836 klur kum ka capital expenditure.
