Shillong Naitung 19: Ka Khasi Students’ Union (KSU) hynne ka sngi Thohdieng, kala pynbna ia ka rai ban bteng beit shakhmat ha kaban pynjur ia ka jingkhynra ia ki kot ki sla jong ki nongbylla bar jylla tad haduh ba ka Sorkar kan pyntreikam ia ki lad ki lynti ba lah ban iada ia ka jingwan rung kyrthep ki briew kiba nabar.
Ïa kane ka rai la pynbna da u khliehduh ka KSU u Samla Lambokstarwell Marngar hadien ka jingïalang ba la khot da u Myntri Rangbah ka Jylla u Conrad K Sangma ha Secretariat.
“Ngin dang pynjur shuh shuh ïa ka jingkhynra tad haduh ba ngin ïohi ba ka sorkar ka long kaba la pynkhreh ban buh ïa ki lad ki lynti kiba biang ban ïada na ka jingwan rung kyrthep jong ki briew kiba nabar da kaba pynthikna ia ka jingpyntreikam noh mardor ïa ka Inner Line Permit (ILP) bad ka Meghalaya Residents Safety and Security (MRSSA), 2016” ong u Lambokstarwell Marngar haba iakren bad ki nongthoh khubor.
U Nongialam ka KSU ula ong ba u Myntri Rangbah ula iathuh ba shen un sa lum ia ka jingialang bad baroh ki seng bhalang ban iakren halor ka mat kaba iadei bad ka MRSSA.
“Ngi dang ap ban iohi ia ki jingai jingmut bala phah da ka sorkar pdeng kaba la pynphai ia ka MRSSA hynrei wat hapdeng kane, ngi la banjur ba dei ban pyntreikam ia ka MRSSA, 2016 kaba la thaw ia ka District Task Force (DTF) bad la khlieh da ki DC bad ki SP nalor ki khlieh nongsynshar, hynrei i kumba ki DTF ki treikam tang ha ki 7 tylli ki shnong jong ka nongbah Shillong kumta ngi la banjur ba ka sorkar ka dei ban tuklar ïa ka jingwan jong ki briew shapoh ka jylla khlem ki kot ki sla kiba biang,” ong u President ka KSU.
Ula pynskhem ruh da kaba ong, “Lada ki jingïakren kin kut tang ha ka jingkular ka sorkar ba kan bishar bniah ïa kine ki jingdawa kiba la sahteng, ngin ym don lad shuh da kumwei hynrei ban bishar bniah ïa ki shabar jong ka Secretariat halor kiei kiei kiba ngi donkam ban pyndep. Lada ka sorkar ka dang shim por ban eksamin ïa ki aiñ kiba kongsan, ngi ruh ngim don por shuh ban ap hynrei ban shim khia hi ha madan.”
“Ka jingkhynra ka sneg ka long ka jingkyrsiew thiah ïa ka sorkar jylla ba ka kamram jong ka ka long ban shimkhia tyngeh bad ka Sorkar Pdeng na ka bynta ban pyntreikam noh mardor ïa ka ILP ha Meghalaya,” u la bynrap.
U General Secretary ka KSU u samla Donald V Thabah ula ong, “Ka sorkar ka la pynthikna ba kan peit bniah ia ki mat kiba ngi la pynpaw. Ngi la thait ia ka kyntien “Eksamin” namar ba ka lah ban shim por shi-ar bnai lane ka lah ban shim por haduh 5-10 snem. Kumta ka KSU kan ïai bteng ban peitngor ïa ka jingwan rung ki briew sha kane ka jylla.”
Ula pyntip ruh ba ka kynhun kala kdew ba ka Meghalaya Identification, Registration (Safety & Security) of Migrant Workers Act, 2020 ka dei ka Aiñ kaba “tlot” namar ba ka bun palat ki jingduna.
“Lada phi peit ïa ka Inter-State Migrant Workmen Act, ki kot ki sla kiba donkam ban pynbiang ki dei ka photo ID bad ka jingpynshisha jong ki pulit na ki jylla ba ki wan nalor kiwei pat ki kot ki sla. Hynrei ha kane ka ain kaba thymmai, ka jingpynshisha jong ki pulit kam don, kumta ngi la kyntu ia ka sorkar ba kadei ban pynlong kongsan ia ka jingpynshisha da ki pulit (police verification) na ka bynta ban pynrung kyrteng ïa ki nongbylla sngi ha ka jylla,” ula ong.
“Kumjuh ruh ka Inter-State Migrant Workmen Act kala kdew ba ka jingpynshitom kan long shisnem ia u kontraktor, uba la pynkheiñ ia katei ka ain hynrei ha kane ka ain kaba thymmai, ki kontraktor kiba heh ki hap ban siew tang T.5000. Lada shu mutdur ia u kontraktor ne ka kompeni kaba heh na ka state ne nabar ki lah ban siew da kaba suk ia ka T.5000 hynrei lada don ka jingshah set phatok te kan ktah ia ki bad ka don ka lad ba kin shah ‘Blacklist’, kumta ki jingpynshitom da kabaset ha phatok ki dei ban don,” ong u General Secretary ka KSU.
Halor ka jingkylli, u Samla Donald Thabah ula ong ba la pyntip ia ka kynhun ba ka sorkar NDA kaba ialam da ka BJP kala iathuh ha ka sorkar MDA ba ialam da ka NPP ba ka jingpyntreikam ia baroh ar ka ILP bad ka MRSSA kan pynkheiñ ia ka Article 19 jong ka riti synshar ka ri India, ha kaba kan khanglad ia ka leit ka wan jong ki briew ha ki katto katne ki jaka ha ki bynta jong ka ri. Hynrei haduh mynta kam pat don kano kano ka jingpyntip kaba thikna na ka Sorkar pdeng halor ka ILP bad kumjuh ruh ban pynrung ia ka ktien Khasi ha ka Eighth Schedule ha ka riti synshar ka ri.
“Ka jingkylli jong ngi ka long lada ka ILP ha Meghalaya kan pynkheiñ ïa ka Article 19, balei ka sorkar NDA ka ai ILP ïa ka Manipur ha u snem 2019? Kata ka long ka jingkylli lada ki lah ban ai iaki balei kim ai pat ia ngi. Ka Sorkar Pdeng ka ong ba ka dei namar ka Article 19 hynrei ka jingkylli jong ngi ka long ba lada ka ILP ha Manipur, Nagaland bad Mizoram, Arunachal Pradesh kim pynkhein ia ka Article 19 kumno kan long ka jingpynkhein ha ka jylla jong ngi. Nalor kane u Myntri Rangbah ruh ula pynpaw ba ngi don ia ka Sixth Schedule, hooid ngi don ia ka Sixth Schedule bad kumno ka Sixth Schedule kan iada pura ia ngi namar lada ngi peit ia ki jaka kiba dei kum ka Schedule Area kum ka Pynthorumkhrah, Laban bad kiwei kiwei, ngi iohi ba ki bar jylla kila bun paid ban ia ki trai ri trai muluk, kumta yn ym lah ban ianujuor ia ka Sixth Schedule Schedule bad ka ILP,” u la ong.
Ha kaba ïadei bad ka jingpynslem ban buh ïa ki jaka rung jaka mih, u Nongialam ka KSU u la ong, “Ia ka MRSSA la pynlong aiñ ha u snem 2016, ngi lah ban khot ïa ka kum ka Principal Act hynrei ha kato ka por haba shna ïa ka khyrdop rung ha Umling, kane ka sorkar ka la rai ban pynkylla ia ka ain kaba katkum ka jingong jong ka, ka long khnang ban pyndap ia ki jingduna hynrei u Lat u kyntait ban mynjur bad kane ka khring pynbna ia ka MHA. Ka MHA kala pynphai biang ia ka MRSSA sha ka sorkar jylla. Ki la ïathuh ïa ngi ba ka sorkar India ka dang eksamin ïa ka MRSSA kumta dei na kata ka daw ba bun sa tang ki eksamin bad ngim lah ban ap ïa kine ki eksamin.”
