Shillong, Iaiong 10: Ka Tnad Pule Puthi ka Jylla kala pan ia ki jingpynsngew bad ki jingai jingmut na ki kynhun bapher bapher halor ka jingthmu ban pynlong kongsan ne compulsory ban pule ia ka ktien Khasi bad Garo ha ki skul haduh ka Klas IV.
La phah ia ka kot ban iatai halor katei ka jingtyrwa sha ki kynhun bapher bapher kiba kynthup ia ki nonghikai, ki kmie ki ka, k ikhynnah pule, ki nongialam ha ka imlang sahlang, ki ophisar sorkar bad la kyntu ia ki ba kin aiti ia ki jingpynsngew bad ia ki jingai jingmut ha shwa jong ka 9 tarik u Jymmang.
Ka Tnad Pule Puthi ka jylla kala tyrwa ban wanrah ne ban pynlong ‘Compulsory’ ia ka Ktien Khasi bad ka Garo ia ki khynnah skul haduh ka klas IV ha kylleng jong ka jylla.
La tyrwa ruh ban pynlong kongsan ia kitei ki ar tylli ki ktien, ha kaba ki khynnah pule kiba dei ki Khasi/Jaintia kin pule ban tip khyndiat shaphang ka ktien Garo, katba ki khynnah pule kiba dei ki Garo pat kin pule ban tip khyndiat ia ka ktien Khasi.
“Kane ka jingthmu kadei kaba iaid ryngkat bad ka National Education Policy (NEP) 2020 bad ka thmu ban kyntiew ia ka ktien ka thylliej, ka jingiatylli ha ka kolshor ha ka jylla Meghalaya,” ong u Commissioner & Secretary uba khmih ia ka Pule Puthi u Vijay Kumar Mantri.
“Ha kane ka jingiatai, ka donkam ban ioh ia ka jingpynsngew na kiba bun Balang, la ka long kaba biang ban leh ia katei, ki jingeh bad kiei ki jingktah kiban mih hadien habud na katei ka jingtyrwa” ula bynrap.
Ula pyntip ruh, ba nalor ka jingwanrah shuh shuh ia ka ktien kiba thymmai, ia kiwei pat ki sobjek yn sa khmih bniah bha khnang ba kan ym kyntiew shuh shuh ia ka jingkhia jong ki khynnah pule.
U Mantri ula ong, ha kaba iadei bad ka jingpynrungkam ia ki nonghikai Khasi bad Garo ka long kaba eh bha, namar ba ki don haduh 9,665 tylli ki Primary School ha kylleng ki bynta jong ka jylla.
“Ban shimkhia ia kane, la ai jingmut ban wanrah ia ka Bilingual Textbooks na ka bynta ka ‘Basic Khasi’ bad ‘Basic Garo’, namar ba kitei ki ar tylli ki ktien kidei na kajuh ka ‘Script’ kumta ki nonghikai kiba tbit ha ka Khasi ne Garo kin lah ban ai jinghikai ia kitei ki ktien da kaba pyndonkam ia kitei ki kot” ula ong.
Ula pynpaw ba ka lah ban don ka jingsngewkhia na ki kmie ki kpa bad ki khynnah pule ha kaba iadei bad ka jingpynmih shuh shuh ia kane ka jingkit kaba khia ne ka jingthmu ban pynpule shuh shuh ia kawei pat ka ktien.
U Mantri ula ong, “Hynrei, ka jingwad kaba bniah bha, kala kyrshan ia ka jingmyntoi ha ka bor jong ka jingmut jingpyrkhat, ka kolshor bad ka jingmyntoi jong ka imlang sahlang ba ha ka rta kaba dang rit yn lah bha ban nang bun jait ki ktien. Nalor kata, ka jingpule ia kawei pat ka ktien kaba shipara “Sister Language” ka wanrah ia ka jingiatylli jong ka jylla bad ka pynskhem ruh ia ki jingiadei ha ka kolshor ha kylleng jong ka jylla Meghalaya.”
U Commissioner & Secretary ula ong, hadien ba kila ioh pdiang ia ki jingai jingmut, kumta ka Tnad kan sa pynlong ia ka jingialang bad ka jingiasyllok bad ki nongshimbynta na ki kynhun bapher bapher.
“Katei ka jingtyrwa kan wanrah ruh ia ka jingïahap ha kaban pynneh pynsah ïa ka kolshor, ka jingkiew ha ka pule puthi bad ka jingïatylli ha ka jylla. Kumta ka jingïashim bynta jong phi baroh kan pynthikna ïa ka jingjop” ula ong.