Shillong Nailur 09: U Nongialam ka Liang Pyrshah u Dr Mukul Sangma hynne ka sngi Nyngkong, ula kynthoh jur ia ka sorkar jylla kaba la ialam da ka seng NPP kaba la pynkiew ia ka jingshim ram ha kaban siew biang ia ka pisa kaba dei ka Principal bad ka Interest, ia kaba ula maham ba ka lah ban buh ia ka lawei jong ka jylla ba kan long kaba sniew bha.
Haba iakren bad ki lad pathai khubor, u Dr Mukul Sangma ula ong ba kane ka jingshim rai jong ka sorkar ban kyntiew ia ka jingshim ram kum ka ‘lama saw”.
“Phi (Sorkar) phi dang shim ram shuh shuh bad ka hap ban siew biang ïa ka ka pisa kaba la shim ne Principal bad ka Interest ne Sut. Hangne kein, ka don ka jingsngewkhia bad hangne kein ka sorkar ka thok ia ki paidbah…Nga pynrem ia kane ka jinglong namar kane kan ialam ia ka jylla sha ka lawei kaba sniew, kumba la paw hok bad shisha da ka lama saw ba la ai da ka CAG. Ka dei ka lama saw” la ong u Dr Mukul.
Ula batai ruh ia kaei kaba jia ha ka jylla, da kaba ai nuksa da kaba ong, “Lada phi la shim ram na Bank, phi don ia ka EMI bad mynta phim lah ban siew ia kane ka EMI namar ka jingkamai jong phi kam pat biang. Lada shim ba phi hap ban siew T.75000 bad phi kamai tang 50000, kumno phin siew ia kata ka T.75000 EMI, kumta phi shim ram biang bad phi shim ram ban bei tyngka ia ka jingshim ram bad siew ia ka Principal bad ka Interest?”
“Kane kadei kaba jia hangne. Ka jingshim ram bad nangta ka jingshim ram biang ban siew biang ia baroh ar ka Principal bad ka Interest da kaba kyntiew ia ka jingshim ram. Dei halor kane ka nongrim ba ka CAG da kaba kyllum lang, ha ka ktien kaba kham suk bad ba don burom, kala kdew ia ka jingsngewkhia ia ka sorkar kaba mynta kaba don ia ka jingshlur ban buhrieh ia ka jingshisha bad ban iai kyntait. Kane kadei kaba hap ban pynrem jur namar ngi baroh ngi sngewkhia ia ka lawei jong ka jylla bad haba kren shaphang ka lawei jong ka jylla, phi kren shaphang ka Fiscal Health. Phi lah ban khmih lynti ba ki kmie ki kpa jong phi, kin shim ram bad kinbteng ban shim ram bad kin iehnoh pat ia ka jingkit ram ha ki jongki. Kane kadei kaei kaei kaba ki kmie ki kpa kiba don ka jingkitkhlieh kin ym leh satia. Kumta ban pyniaid ia ka sorkar ruh ka long kumjuh” la bynrap u Dr Mukul.
Ula pynpaw ba ym lah ban kynthuPlang ia ka ‘Soft Loan’ ba la ai da ka Sorkar India.
U Myntri Rangbah barim ka jylla ula ong, “Phi lah ban shim kylliang na ka sorkar India, ia kaba la kheiñ kum ka ‘Soft Loan’ ha kaba ka Sorkar India ka ai ïa phi shibun ka lad ne ka lynti ban ïaid, da kaba buh ha ka jingmut ia ki jingeh jong ka jylla.”
Nalor kane, ula kynnoh ba ka sorkar ka shim ia ka rukom treikam kaba la pynwandur bha da kaba iaid lait na ka lynti kaba beit ha kaba iadei bad ka pisa ka tyngka.
“Nga maham ïa ka sorkar jylla, haba ki dang thmu ban pynthymmai biang ia ka thong ha kaba iadei bad ka pisa ka tyngka bad ka thong kaba iadei bad ka jingsah ka ram jong ka GSDP. Kane kadei ka jingdkoh bad kadei ka jingkdew ia ka jingduna ha ka jingkitkhlieh ban pynthikna ba ka pisa ka tyngka kan long kaba biang, kaba mut ba ka don ka jingthmu kaba sha lyndet naduh kaba sdang, kane kadei kaei kaei kaba nga lah dep ban kdew ha ki snem kiba la leit ba kadei ka khana kaba la pynwandur bha. Mynta ki don bun ki jingleh be-aiñ bad ki jingbym biang, la ka long ha kaba ïadei bad ka jingtih dewiong, la ka long ha kaba ïadei bad ki jingleh be-aiñ baroh ka jongki halor ka jingthung kam ha ki kam kiba lait,” u la ong.
Ula banjur ïa ka jingdonkam ban bud ryntih ïa ki kyndon jong ka Meghalaya Fiscal Responsibility and Budget Management (MFRBM) Act, 2006.
“Kala don ka jingpynkylla bad ka sorkar kala thaw ïa kane ka kyndon ban ailad ïa ki ban shim ram bun, kumta kila ong ba kadei kaba shah, hynrei nga iathuh ia phi baroh ka sorkar India haduh katta katta kim shym la bishar bniah ia katei, dei na kata ka daw ba hating kila iaid lait ia ka sorkar India hynrei ka Fiscal Discipline ka dei ka Fiscal Discipline” la ong u Nongialam ka AITC.
“Ka thong ha u snem 2018-19 ha kaba ïadei bad ka Fiscal Deficit ne ka jingduna pisa ka long 3.25% bad kaei kaba ka long kadei 6.3% – ka jingpher kaba khraw. Lada phi ha u snem 2019-20, ka long 4.35, kala tam ia ka 4, hynrei ha ka por jong ngi ka long 3% bad ngim ju jam palat ia ka 3 ha kaba iadei bad ka jingbud ryntih kaba donkam ban pynthikna da ka sorkar kaba iadei ryngkat bad ka MFRBM, 2006. ” ula ong bad ka bynrap “Phin sa iohi ba ka thong jong ka jingmih khajna ne Revenue Target na ka bynta u snem 2021 ka long 5.25%. Phi lah ban mutdur na ka 3% phin leit sha ka 4-5% – kadei kane kaba nga mut kum ka Modus Operandi ne ka jingtreikam kaba la pynwandur bha. Nangta yn sa hiar, hadien ba la pyndep ia ka thong 5.25, phi hiar sha ka 4%. Ngam pat ju iohi ia katei ba kadei ka dak ban buh ia ka thong kaba long 4-4.5. Nangta ha u snem 2023, ka long 4%.” La ong u Dr Mukul.
“Haba kila buh ïa ka thong jong ka ram GSDP ha ka 28% na ka bynta u snem 2019, 2020, 2021, 2022 – ka thong ba la buh na ka bynta ban pynurlong ïa kane ka ram GSDP lane ka jingkitkhlieh kaba dang sah: ka GSDP kadei kaba la buh ha ka thong kaba 28% hynrei ka jingduna pisa ne Fiscal Deficit ka iapher bha. Kumta kane hi ka pynpaw ïa ka jingbym don ka jingsngewthuh kaba bniah bad ka jingtreikam kaba biang ha kaba iadei abd ka jingpyniaidia ka pisa pilian” ula pynpaw.
