Shillong, Rymphang 28 : U Lat ka Jylla CH Vijayashankar ha ka sngi Thohdieng ula ong ba ka Sorkar Jylla kala kut jingmut ban pynlong ia ka Meghalaya sha ka Jylla kaba kynjoh ia ka ioh ka kot ba 10 billion dollar hapoh u 2028.
Haba ai jingkren lamphrang ha ka sien ba nyngkong eh hapoh ka Dorbar Mang tyngka ba sdang hynne ka sngi, u Vijayashankar ula ong “Katba ngi dang ïai bteng ïa ka jingïaid lynti jong ngi ban pynkylla ïa ka Meghalaya sha ka ïoh ka kot kaba 10 billion dollar ha u snem 2028, ngi ithuh ïa kane ka khyllipmat kum ka lad ban pynskhem biang ïa ka jingkut jingmut jong ngi sha ka roi ka par jong kane ka Jylla ba khraw jong ngi. Mynta ka sngi, ngi ban biang ia ka kamram jong ngi ban iatreilang na ka bynta ka lawei kaba phyrnai jong ki paidbah ka Meghalaya To ngin iatylli ha ka jingbeh ia ka jingkiew shaphrang, kaban pyniaid da ka jingthmu lang jong ngi na ka bynta ka Meghalaya kaba roi bad kiew shaphrang.”
U la ong ba ka sorkar ka don ia ka jingpyrkhat ia ka Meghalaya kaba pynbiang ia ki jingdonkam bad ki jingangnud ba kyrpang jong ki nongshong shnong da kaba bynrap ban pynurlong ia kane, ka jylla kala wanrah ia ka rukom pynroi kaba pynpaw ia ka mynsiem ki nong Meghalaya – kawei ka jingiatreilang, ka jingnud ban shim ia ki sienjam bad ban wanrah ia ki buit treikam thymmai. Ka sorkar ka dang pynwandur ia ka rukom treikam kaba pyniasoh beit ia ka jingstad tynrai bad ki buit treikam ba mynta ba kin seisoh bha.
U Lat u la ong ruh ba ka sorkar ka aiti lut ban pynkhih ia ka jingroi kaba pura ha ka jylla Meghalaya, ban pyni ia ka kolshor kaba riewspah jong ka, bad ban kyntiew ia ki jingshakri na ka bynta ki nongshong shnong.
“Ngi la kiew bha ha u snem ba la dep, da kaba wanrah ïa ki buit thymmai kum ka CM CONNECT bad Hello Meghalaya. Kine ki jingpyrshang kila kyntiew ïa ka teknoloji ka ba ïarap ban buh ïa ka kolshor ba im jong ka Meghalaya hakhmat eh bad ban pynthikna ïa ka jingsynshar kaba treikam bha na ka bynta ki nongshong shnong jong ngi.”
U la ong ba ka jingpynjanai ha ka rukom treikam ha ki bynta kum ki surok, ka bor ding, ka jingpynbiang um, ka jingkyntiew ia ka jingkynshew kam, ka IT&C, ka kam jngohkai pyrthei, bad ka rep ka riang kan pynkiew ia ka ioh ka kot ha ka jylla bad ki prokram bala shim ha ki bynta jong ka koit ka khiah, ka pule puthi, ka jingplie lad ban kamai jakpoh, ka jingshngain ha ka imlang sahlang bad ka jingsynshar kaba pynshong nongrim ha ki nongshong shnong kan pynthikna ia ka jingbha jingmiat jong uwei pa uwei u nongshong shnong.
Haba kren halor ki polisi bad ki prokram jong ka sorkar MDA, u Lat u la ong ba ka jylla mynta ka dang pyntreikam ia ki projek ba bun jait ba la iarap nabar, ha ki bynta jong ki surok, ka bor ding, ka rep ka riang, ka jingpynneh pynsah ia ka um bad ka kam jngohkai pyrthei. Ia kine ki projek la bei tyngka da ki tnad ba bun jait kum ka World Bank, ka Bank Pynroi jong ka Pyrthei, ka New Development Bank, ka Japan Internationala Cooperation Agency bad ka Asian Development Bank. 72 percent na ka jingbei pisa hapoh kine ki projek ka dei kaba la ai jingiarap da ka sorkar India, katba ia kaba sah la noh synniang da ka sorkar jylla.
U la ong ba ka sorkar ka pyndonkam ia ka jingkyrshan pisa na ka Ministry of Development of North-Eastern Region lyngba ki skhim bapher bapher. Hapoh ka prokram PM DeVINE, 4 tylli ki projek la mynjur ia ka jingmang pisa mynta u snem, ha kaba ka jinglut baroh ka la kot sha ka 395 klur tyngka. Kine ki kynthup ia ka jingshna ia ki surok ha New Shillong City, ka jingshna ia ka IT Park ha Tura, ka jingshna ia ka Skywalk, ka Tourist Hub ha Dympep, bad ka jingshna ia ka Passenger Ropeway ha Lum Shillong.
Haba kam ba ka skhim seng kam seng jam bad ai kam ai jam jong ka jylla – ka CM ELEVATE – ka long ka jingjop kaba khraw, u Vijayashankar u la ong “Hapoh kane ka prokram, la ai subsidy naduh 37-75% ban seng ia ki kam bapher bapher ha ka rep ka riang, ka ri jingri, ka kam jngohkai pyrthei, ki kam ialehkai, ka jingkoit jingkhiah bad ka jingleit jingwan. Kane ka skhim kala ai jingmyntoi ia palat 2800 ngut ki briew lyngba ki 12 tylli ki skhim rit ba kyrpang.”
Haba ban jur ia ka jingdonkam jong ka tnat surok, u Lat u la ong ba la mynjur katto katne ki projek surok kiba kongsan mynta u snem ban pynbha ia ka jingpyniasoh sha ki jaka ba kyndong bad kiba jngai.
U la ong ba ka surok Shillong-Dawki Highway bad ka surok Tura-Dalu ki iaid shakhmat da ka jingmynjur ba la ai na ka bynta ban shna alignment (lynti iaid) thymmai ia ka surok Pynursla bypass.
Nalor kata, ki projek ba kongsan kum ka surok Shillong Western bypass ruh ki dang iaid shaphrang.
“Ka tnad pla tyngka jong ka sorkar India, ka la mynjur ia ka song pisa kaba T.2,460 klur na ka bynta ban pynbha ia ka jingpyniasoh surok bad ban tei ia ki jaka pynroi ha ka jylla hapoh ka projek Meghalaya Economic Growth Corridor (MEGA),” ula ong.
U Lat u la pyntip ruh ba ka jingpynkylla ia ki jingkieng SPT sha ki jingkieng nar ruh ka long kaba la buh hakhmat eh. Tang mynta u snem, la mynjur haduh 484 meter ki jingkieng RCC. Hapoh ka PMGSY 3, ka jylla ka la ioh ia ka mang tyngka na ka bynta 88 tylli ki projek surok thymmai, kiba kynthup ia 782 kms bad 55 tylli ki jingkieng, kiba shongdor kumba T. 1056 klur.
Halor ka kam pynroi sor, u Lat u la ong ba ka New Shillong City ka dei kaba hakhmat eh ha ka jingpynroi sor kaba thymmai bad kaba kynthup lang ia baroh, ia kaba la buh mawnongrim ha ka sngi rakhe ia ka Meghalaya Day mynta u snem. Kiwei pat ki projek ba kongsan kum ka Skill Hub, ka Unity Mall bad ka skhim sam um New Shillong Water Supply Scheme kila iaid shaid shaid ha ka jingpyntrei myntae. Hapoh ka smart cities mission, la lah ban pyndep bad plie ia ka integrated command and control centre ha nongbah Shillong.
Shuh shuh, u Vijayashankar u la ong ban pynthikna ia ka roi ka par kaba neh ha ka jylla, ka sorkar ka kyntiew ia ki jingbei tyngka lyngba ka jingiatreilang hapdeng ki riew shimet bad ka Sorkar bad na ka bynta kane, kala thaw ia ka Ain Meghalaya State Investment Promotion & Facilitiation Act 2024. Kumjuh ruh, ka Meghalaya Industrial and Investment Promotion Policy 2024 kala treikam mynta ha kaba la ai ia ki jingmyntoi kiba khring sha ki nongkynshew kam ha ki tnad kiba kongsan kum ha ka kam jngohkai, ki hotel, IT, biotechnology, food processing, music films and entertainments.
“Ban iada ia ki jingmyntoi jong ki trai ri trai muluk ka Meghalaya bad ban pynthikna ba kine ki jingkynshew kam kin ai kam ai jam ia ki samla trai ri, la buh iaka bhah ba 90% na ki kam bym dei ki nongpyniaid ha ki karkhana ki dei ban leit sha ki trai ri trai muluk,” u la bynrap.
Haba pynpaw ba ka sorkar ka thrang ban pynbiang ïa ka bording kaba lah ban shaniah ha kylleng ka jylla, u Lat u la ong ba kam shym la don kano kano ka jingpynlip bording kaba la buh por ha u snem 2024. “La khmih lynti ba ha u snem 2025, ka jylla kan dang lait na ka jingpynlip bording kaba la buh por, ban pynthikna ïa ka bording kaba khlem jingthut na ka bynta baroh da kaba pynheh ïa ki jingtei ha ki sub station”.
U la ong ba ki jingnud ban shim ia ki sienjam ba tyngeh da ka Sorkar Jylla ha ka liang ka jingsam bording ha kine ki san snem bala leit, kila pyni ia u soh lyngba ka jinghiar ka jingduhnong jong ka Aggregated Technical and Commercial Losses n aka 32% sha ka 17%.
Da kaba buh ia ka thong kaba shai ban pynkiew ar shah ia ka ioh ka kot jong ki nongrep, u Vijayashankar u la ong ba ka sorkar ka wanrah ia ki mission bapher bapher na ki marrep ba iaid iew bha ha ka dor kaba heh kum u shynrai, sying, sohniamtra, sohtrun, musla bad ka ngap, kaba la ai jingmyntoi ia palar 43000 ngut ki nongrep ka Jylla.
Ha u snem 2024, la phah haduh 3100 Kg u soh niamtra Khasi bad 5000 Kg u sohtrn sha Dubai bad Mumbai. Dang shen, ka jylla ka la shalan ruh ïa u sying ba nyngkong eh kaba long 15 metric ton sha Dubai.
Ha kaba ïadei bad ka jingpynjanai ïa ka tnad ka koit ka khiah, u Lat u la ong ba ka Chief Minister’s Safe Motherhood Scheme (CM-SMS) kaba la sdang pyntrekam ha u snem 2022 ka thmu ban pynduna ïa ka jingïap jong ki longkmie bad ki khunlung da kaba kyntiew ia ka jingkha khun ha ki jaka sumar.
Hapoh kane ka shceme, haduh 144 tylli ki transit home ha kylleng ki PHC bad CHC la buh ban ai ka jingshakri kum ka jingpynkit ia ki nongkhakhun, ai jaka sah bad ban sumar.
“Kumba 1.35 lak ngut ki kynthei ba armet ki la pyndonkam ïa ki jingshakri ha ka leit ka wan. Palat 22,000 ngut ki kynthei ba armet kiba don ha ka jingma kiba khraw ki la ïoh jingmyntoi na ki transit home. Haduh 3,408 ngut ki khynnah kiba pang na ka jingduna bam ki la ïoh ïa ka jingïarap ha ka leit ka wan,” u la bynrap.
U Lat u la pyntip ruh ba hapoh ka PM-ABHIM, ka jylla ka la pyniar ia ka primary healthcare network jong ka da kaba shna haduh 151 tylli ki sub-center ha ka dor T. 55.5 lak shi unit, ha kaba 60 tylli ki la dep bad 21 tylli ki la treikam pura. Nalor kata, la buh ruh 10 tylli ki public health labaratory ha ka jinglut kaba T. 1.25 klur na ka bynta kawei ka unit ban pynkhlain ia ka jingpeit pyrman bad jingpynkhreh ia ka jingwan lynshop ki jingpang, kaba la nang pynkhlain shuh shuh ia ka jingpynkhreh jong ka jylla ha ka jingiakhun ia ki jingpang.
“Namar kine ki sienjam bala shi, ka Jylla kala sakhi ia ka jinghiar ka jingiap jong ki longkmie ba armet haduh 49% bad ki khunlung haduh 32% ha u snem 2024 haba ianujor bad u 2020, kaba pyni ia ka jingkiew kaba khraw ha ka liang ka koit ka khiah ki longkmie bad ki khunlung” ula ong.